Oblicza polityki społecznej. W kierunku autonomizacji polityki socjalnej

Książka przedstawia wielowymiarowy, skomplikowany charakter polityki społecznej i podejmuje próbę jej porządkowania poprzez autonomizację polityki socjalnej w sferze polityki społecznej. W części I polityka socjalna przedstawiona została jako prymarny wymiar polityki społecznej, przy wykorzystaniu kategorii przestrzeni socjalnej. Część II dotyczy politycznego aspektu polityki społecznej jakim jest państwo socjalne, a szczególnie wyeksponowane zostały: istota, geneza, etapy rozwoju, wyzwania, a także odpowiedź na pytanie: Co dalej z państwem socjalnym? W części III scharakteryzowano zatrudnienie socjalne w realnym socjalizmie i gospodarce rynkowej oraz pokazane zostało miejsce zatrudnienia socjalnego w aktywnej polityce społecznej w Polsce. Część IV książki dotyczy świadomości socjalnej, a jej główne elementy ukazano na przykładzie kadry kierowniczej pomocy społecznej w Polsce.

Nagroda Komitetu Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk za najlepszą pracę opublikowaną w 2012 roku (2014).

Wstęp/ 13

Część I. Polityka socjalna jako prymarny wymiar polityki społecznej

Wprowadzenie/ 33
1. Przestrzeń - przestrzeń społeczna - przestrzeń socjalna/ 34
1.1. Niejednoznaczność i symultaniczność przestrzeni/ 34
1.2. Przestrzeń społeczna/ 36
1.3. Przestrzeń socjalna/ 43
2. Od przestrzeni socjalnej do polityki socjalnej/ 65
2.1. Kształtowanie się kultury socjalnej jako bazy dla polityki socjalnej/ 66
2.2. Pojawienie się polityki socjalnej jako konsekwencja ukształtowania się nowożytnej przestrzeni socjalnej/ 71
2.3. Polityka socjalna jako element ekonomicznych i politycznych procesów transformacji w okresie modernizmu/ 84
3. Od polityki społecznej do polityki socjalnej/ 89
3.1. Wielość podejść interpretacyjnych dotyczących polityki społecznej/ 89
3.2. Polityka społeczna jako praktyka i jako dyscyplina naukowa/ 93
3.3. Polityka społeczna czy polityka socjalna?/103
Podsumowanie/ 123

Część II. Dyskurs wokół państwa socjalnego

Wprowadzenie/ 129
1. Wybrane aspekty polityczne polityki społecznej/ 130
1.1. Kontekst polityczny/ 133
1.2. Problem „ucieczki od polityki"/ 136
1.3. Problem władzy/ 139
2. Państwo socjalne - próba rekonstrukcji fenomenu/ 141
2.1. Co to znaczy państwo socjalne? - dylematy interpretacyjne/ 141
2.2. Powiązanie z europejskim modelem społecznym/ 149
2.3. Istota, geneza i etapy rozwoju państwa socjalnego/ 154
2.4. Obszary współczesnej debaty/ 160
2.5. Państwo socjalne - najważniejsze współczesne wyzwania/ 170
3. Co dalej z państwem socjalnym?/ 182
3.1. Sprzeczne oczekiwania i zróżnicowane stanowiska/ 182
3.2. Postprzemysłowe państwo socjalne/ 189
3.3. Regionalna przestrzeń socjalna - w kierunku europejskiej polityki społecznej/ 204
3.4. Globalna polityka społeczna/ 214
Podsumowanie/ 220

Część III. Zatrudnienie socjalne w Polsce

Wprowadzenie/ 229
1. Zatrudnienie socjalne w realnym socjalizmie/ 230
1.1. Obraz zatrudnienia socjalnego w polskiej literaturze lat siedemdziesiątych/ 230
1.2. Koncepcja zatrudnienia socjalnego w gospodarce centralnie sterowanej/ 234
2. Zatrudnienie socjalne w gospodarce rynkowej/ 241
2.1. Zatrudnienie socjalne w krajach Europy Zachodniej/ 241
2.2. Przyczyny zainteresowania zatrudnieniem socjalnym w Polsce na początku XXI wieku/ 245
2.3. Zatrudnienie socjalne w polskiej ustawie/ 248
3. Nadzieje i wątpliwości związane z ustawą o zatrudnieniu socjalnym/ 251
3.1. Etap powstawania ustawy/ 251
3.2. Zatrudnienie socjalne jako ważny instytucjonalny element polityki socjalnej, wzmacniający poczucie bezpieczeństwa socjalnego/ 256
3.3. Czas wdrażania i realizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym/ 260
4. Problemy związane z praktycznym funkcjonowaniem klubów i centrów integracji społecznej/ 263
4.1. Kluby integracji społecznej/ 263
4.2. Centra integracji społecznej/ 269
4.3. Hipoteza „grzechu pierworodnego"/ 273
5. Istota zatrudnienia socjalnego/ 278
5.1. Dwa wymiary zatrudnienia socjalnego/ 278
5.2. W poszukiwaniu definicji zatrudnienia socjalnego/ 280
5.3. Definicja zatrudnienia socjalnego - potencjalne zastrzeżenia i sposób ich „zmiękczenia"/ 282
6. Zatrudnienie socjalne w przestrzeni socjalnej/ 284
6.1. Zatrudnienie socjalne jako instrument polityki socjalnej/ 284
6.2. Zatrudnienie socjalne a aktywna polityka społeczna/ 286
Podsumowanie/ 291

Część IV
Świadomość socjalna kadry kierowniczej pomocy społecznej

Wprowadzenie/ 297
1. Pomoc społeczna i praca socjalna - oczekiwania, działania i wątpliwości/ 300
2. Sylwetka kierownika instytucji pomocy społecznej/ 304
2.1. Płeć - problem feminizacji zawodu/ 304
2.2. Preferencje polityczne menedżerów socjalnych/ 307
2.3. Stosunek kierowników do zmian po 1989 roku w Polsce/ 311
3. Wartości, zasady i cele preferowane w pomocy społecznej/ 317
3.1. Wartości jako podstawa ideowa pomocy społecznej/ 317
3.2. Zasady kierujące działaniami socjalnymi/ 321
3.3. Cel jako preferowany poziom zaspokajania potrzeb socjalnych/ 325
4. Oczekiwane kierunki reform systemu pomocy społecznej/ 328
4.1. Stosunek wobec kierunków modyfikacji istniejącego systemu/ 329
4.2. Podział funkcji i zadań pomiędzy różnymi podmiotami polityki społecznej/ 335
4.3. Finansowanie pomocy społecznej/ 345
5. Organizacje pozarządowe i ich relacje z państwową pomocą społeczną/ 349
5.1. Rola trzeciego sektora w rozwiązywaniu problemów społecznych/ 349
5.2. Wsparcie organizacji pozarządowych ze strony państwowej pomocy społecznej/ 353
5.3. Pomoc finansowa dla organizacji non-profit/ 354
6. Propozycje rozwiązań kwestii drażliwych/ 356
6.1. Główne sposoby ograniczenia wydawania świadczeń osobom nieuprawnionym/ 357
6.2. Propozycje sposobów objęcia wsparciem osób, które nie zgłaszają się do pomocy społecznej/ 360
6.3. Współpraca z instytucjami socjalnymi państw z Unii Europejskiej/ 362
Podsumowanie/ 364

Zakończenie/ 371
Literatura/ 379
Aneks (Kwestionariusz ankiety wykorzystany do badań kierowników instytucji socjalnych w latach 1998-2011/ 401

Krzysztof Piątek