Spory o modernizację i demokrację w XX–XXI wieku

Demokratyczne procedury oraz instytucje Trzeciej Rzeczypospolitej wrosły już w społeczną tkankę, stały się nie tylko jej naturalnym elementem, lecz także swoistą wartością. Niemniej jednak polski system polityczny nadal podlega modyfikacjom. Proces ten odbywa się zarówno na poziomie samorządu, gdzie wprowadzane są chociażby narzędzia poszerzające pole społecznej partycypacji (np. budżet obywatelski), jak i na poziomie centralnym w postaci tworzenia nowych bądź modyfikowania już istniejących instytucji publicznych. W sposób ciągły następuje zatem modernizacja polskiego ustroju oraz demokracji. Jednym z wymiarów owego „poprawiania” ustroju jest polityczna refleksja na ten temat, jaka pojawia się nieustannie w partiach i środowiskach politycznych. Tematyka ta niejednokrotnie stawała się również elementem politycznych sporów i dyskusji, jej główni uczestnicy formułowali zaś w jej ramach propozycje ustrojowe czy rozwiązania dla umacniania demokracji lub też wreszcie dla funkcjonowania partii politycznych jako kluczowych uczestników życia politycznego.

Dyskusji tych nie zatrzymało także uchwalenie w 1997 roku ustawy zasadniczej, która w kolejnych latach stała się zarówno fundamentem ustroju, jak i punktem odniesienia dla kolejnych propozycji zmian i modernizacji systemu politycznego w Polsce. Uchwalona w 1997 roku konstytucja będzie bowiem stanowiła oś podziału w obrębie polskiej polityki; dla jednych spór o kształt Rzeczypospolitej stanie się sporem o konieczność całościowej zmiany politycznego systemu ze zmianą konstytucji włącznie, dla innych natomiast przedmiotem rozważań będzie jedynie zakres modernizacji istniejącego już układu, dostosowanie procedur demokratycznych do nowych wyzwań i zmieniającego się społeczeństwa. W jednym i drugim przypadku możemy mówić jednak o sporze zarówno o instytucje, jak i o ducha ustroju, o funkcje i zakres zadań państwa itp.

Biorąc pod uwagę szerokie spektrum podjętych rozważań oraz wielowątkowość zawartych w książce analiz, mamy świadomość, że w wielu fragmentach proponowana praca nie rozstrzyga definitywnie podjętego tematu. Niemniej jednak żywimy nadzieję, że do rąk Czytelnika trafia opracowanie, które poszerza wiedzę w naukach o polityce i administracji i stanie się podstawą do dalszych analiz w podjętym zakresie modernizacji polskiego ustroju politycznego i jakości demokracji.

Wstęp / 9
Mateusz Nieć, O mitologii politycznej – inaczej / 13

TRADYCJE DRUGIEJ RZECZYPOSPOLITEJ

Mateusz Hübner, Krytyka „partyjnictwa” w koncepcjach ugrupowań politycznych w czasach Drugiej Rzeczypospolitej / 33

Arkadiusz Meller, Racja stanu i ustrój polityczny w „młodzieńczym” okresie myśli politycznej Adolfa Marii Bocheńskiego (1909–1944) / 53

Sebastian Paczos, Wybrane aspekty myśli politycznej Jana Bobrzyńskiego / 75

Witold Wojdyło , Elita czy szary człowiek? Na marginesie endeckiej elity narodowej w myśli politycznej Tadeusza Gluzińskiego / 97

Grzegorz Zackiewicz, Druga Republika Hiszpańska w polskiej myśli politycznej 1931–1936 / 111

SPORY O USTRÓJ PAŃSTWA I DEMOKRACJĘ LIBERALNĄ

Małgorzata Strzelecka, Próby reorientacji linii ideowej i politycznej katolików świeckich środowiska Znak / 133

Łukasz Jędrzejski, Wizja państwa w publicystyce „Sztandaru Ludu” (1970–1974) / 153

Maciej Strutyński, Konspiracyjny Komitet Samoobrony Polskiej i jego wizja państwa polskiego / 169

Sławomir Drelich, Idea zmiany w exposé polskich premierów w latach 1989–2014 / 191

Arkadiusz Indraszczyk, Ład ustrojowy i społeczny w myśli politycznej Polskiego Stronnictwa Ludowego na początku XXI wieku / 219

Tomasz Koziełło , Metody realizacji myśli politycznej stosowane przez Ligę Polskich Rodzin / 243

Katarzyna Zawadzka, Pojęcie demokracji w programach polskich ugrupowań parlamentarnych z 2015 roku / 267

Marcin Pliszczyński, Demokracja w dokumentach programowych polskiej Partii Zieloni / 283

Anna Szwed-Walczak , Współczesny ruch narodowy wobec roli państwa w wychowaniu patriotycznym / 301

Iwona Gołębiewska, Wizje państwa w myśli polskich nacjonalistów na przykładzie partii narodowo-radykalnej Narodowe Odrodzenie Polski / 319

Ireneusz Koepke , Współczesne neosłowianofilstwo polskie wobec (politycznych) wyzwań końca XX i początków XXI wieku / 335

Jarosław Macała, Zmierzch „Kryształowego Pałacu”? Kryzys migracyjny jako symptom osłabienia liberalnej demokracji i politycznego establishmentu w Europie / 361

Krzysztof Gorlewski, Krytyka demokracji na łamach „Pro Fide Rege et Lege” / 383

Arkadiusz Lewandowski, Ku „redystrybucji własności”. Koncepcje gospodarcze Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w latach 90. XX wieku / 401

Piotr Graczyk, Koncepcje bezpieczeństwa w polskiej myśli politycznej wybranych ugrupowań Sejmu VIII kadencji / 419

Michał Strzelelki, Krytyka demokracji w polskiej myśli i praktyce politycznej pierwszych dekad XXI wieku. Zarys problemu / 435

DYLEMATY POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Ewa Kołodziejska, Przemiany dyplomacji polskiej w obliczu nowych wyzwań. Koncepcje modernizacji i procesy adaptacyjne w XXI wieku / 455

Anna Włodarczyk, Demokratyzacja Białorusi w koncepcji polityki zagranicznej partii postsolidarnościowych w latach 2005–2007 / 473

Arkadiusz Fordoński, Integracja europejska w komunikacji politycznej Prawa i Sprawiedliwości. Zarys tematyki / 495

Paweł Malendowicz, Walka o suwerenność Polski we współczesnej Europie. Myśl nacjonalistów autonomicznych / 511

Marcin Polakowski, Technokratyczne cechy dyskusji o polexicie – próba analizy dyskursu / 529

PARTIE POLITYCZNE W DEMOKRACJI LIBERALNEJ

Beata Kosowska-Gąstoł, Spadek poparcia dla partii głównego nurtu – kryzys czy zmiana? / 559

Paula Wiśniewska, System partyjny Grecji wobec postępującego kryzysu zaufania do greckich partii politycznych / 583

Jacek Wojnicki, Nowe ugrupowania na słoweńskiej scenie politycznej / 601

Michał Radecki, Reprezentacyjne i proceduralne funkcje polskich partii politycznych / 623

Michał Radecki, Czy demokratyzacja ma znaczenie? Bezpośrednie wybory partyjnych przywódców w Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Platformie Obywatelskiej / 647

SAMORZĄD I SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE

Grzegorz Radomski, Bariery rozwoju samorządności w polskiej debacie publicznej po 1989 roku. Wybrane aspekty / 689

Katarzyna Sopolińska, Wizja metropolii warszawskiej w koncepcjach Prawa i Sprawiedliwości / 709

Paulina Chmielecka, Organizacje pozarządowe jako element budowy społeczeństwa obywatelskiego w koncepcjach Platformy Obywatelskiej oraz Prawa i Sprawiedliwości / 727

Ewelina Wojciechowska, Działalność strażnicza jako element współczesnego społeczeństwa obywatelskiego / 737

Grzegorz Radomski

Michał Strzelecki

Arkadiusz Lewandowski

Maria Wincławska