Archipelag indywidualności. Solowe teatry performerów współdziałających z materią
Książka ta jest poświęcona analizie twórczości artystów w teatrze polskim XX i XXI wieku, którzy uczynili lalki, przedmioty, materię partnerami swojej solowo wykonywanej wypowiedzi teatralnej. W centrum są postawione te zjawiska, które wynikają z niepokornego mierzenia się z lalkarską profesją i należą do najważniejszych, najbardziej oryginalnych i konsekwentnie realizowanych laboratoriów artystycznego współdziałania człowieka z materią. O wyraziście autorskich „pracowniach materii” i silnie zindywidualizowanym języku teatru solowego można bez wątpienia mówić w przypadku twórczości Andrzeja Dziedziula, Grzegorza Kwiecińskiego, Tadeusza Wierzbickiego i Adama Walnego, których dorobek liczy się w dekadach. Oni są bohaterami czterech monograficznych rozdziałów tej książki. Ostatnią jej część jest poświęcona autonomicznym solowym światom teatralnym, które tworzą polskie lalkarki: Agata Kucińska, Anna Skubik, Natalia Sakowicz i Anna Makowska-Kowalczyk. W dwóch pierwszych dekadach XXI wieku ich jednoosobowe przedstawienia są świadectwem rozkwitu kobiecego lalkarstwa solowego, wcześniej objawiającego się rzadko i w efemerycznych realizacjach.
Solowe teatry artystów i artystek prezentowanych w tej publikacji wyróżnia eksperymentalny żywioł w zakresie współdziałania człowieka z materią oraz eksplorowanie pogranicza lalkarstwa i innych praktyk performatywnych. Te autorskie teatry noszą rozpoznawalną sygnaturę indywidualności artystycznej ich twórców i jawią się jako osobne wyspy w archipelagu zjawisk współczesnego teatru polskiego.
Nominacja do Nagrody Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych (2023)
Tomasz Miłkowski
[...] Monografia stanowi więc cenne źródło informacji i oceny dokonań takich artystów jak Grzegorz Kwieciński, Tadeusz Wierzbicki czy Adam Walny. Badawczym odkryciem Wiśniewskiej jest odnotowanie „zaciągu” performerek – nazywa to autorka zwrotem kobiecym albo „solowym teatrem polskich lalkarek w XXI wieku”, do których zalicza m.in. Agatę Kucińską, Annę Skubik, Natalię Sakowicz czy Jolantę Góralczyk. [...] Fragment recenzji: https://www.aict.art.pl/2022/06/25/lektury-yoricka-archipelag-indywidualnosci-marzenny-wisniewskiej/?cn-reloaded=1.
Marek Waszkiel
[...] To rzeczywiście nowe ujęcie problemu w polskiej literaturze teatrologicznej. Przyłożenie narzędzi performatywnych do działalności lalkarzy solistów wskazuje na całkowicie nowe przedstawienie ich dokonań. Wpisuje ich twórczość w ciąg osiągnięć performerów europejskich i szeroko rozumianej sztuki współczesnej. [...] Fragment recenzji: Lalkarze performerzy i performująca materia, https://teatr-pismo.pl/19213-lalkarze-performerzy-i-performujaca-materia/?fbclid=IwAR0dDMn9nBl2mlXrJOjnxcmtZR6cD5fO8UFCua8gi6MkVqwajeILk4CyT9w.
Tadeusz Kornaś
[...] Książka Wiśniewskiej jest interesująco skomponowana. W zasadzie można ją nazwać historią solowego teatru lalkowego. Kolejni soliści przedstawiani są właśnie w takim, chronologicznym porządku (choć po części czas ich pracy się pokrywa). Ale równocześnie Wiśniewska poprzez te portrety ukazuje niezwykłą różnorodność lalkarstwa solowego. Linia przemian nie przebiega bowiem prosto. [...]
Fragment recenzji, Materializm i materia, "Performer" 2022, nr 24, https://grotowski.net/performer/performer-24/materializm-i-materia?fbclid=IwAR1KdBGBjU2MzhdlmmGHmgR_WriMkHpVb1UgqxqRVNPgfz_K02iX2_MMdxg.
Weronika Nagawiecka
[...] Praca Wiśniewskiej jest w głównej mierze analizą konkretnych przedstawień. Autorka skrupulatnie opisuje kolejne prace, materie, proces twórczy, przywołuje liczne wywiady i recenzje; dokładność w niektórych rozdziałach jest niemal przytłaczająca. Niezwykle interesującym puntem książki jest próba zmapowania pola kobiecego odcienia tego zjawiska, jednak rozdział ten pozostawia niedosyt. Mimo tego niedociągnięcia, książka pozwala na wgląd w fascynujący, choć niezwykle trudny dla samych artystów i artystek świat solowego lalkarstwa współdziałającego z materią. Fragment omówienia: Didaskalia. Gazeta Teatralna, grudzień 2022, https://didaskalia.pl/pl/artykul/noty-o-ksiazkach-11.
Hubert Michalak
[...] Badawcza pasja i entuzjazm autorki, które prześwitują przez całą narrację, stanowią o magnetycznej sile książki, którą – raz zaczętą – trudno odłożyć. Zdobyczą Wiśniewskiej jest też propozycja nowego języka do mówienia o teatrze formy. Toruńską badaczkę mniej interesują rodzaje lalek, obecność parawanu czy rozważania o odbiorcy. Woli ona przyłożyć do niszowego zjawiska najnowsze metodologie i dynamizować tekst odwołaniami do świeżych koncepcji badawczych, a swą opowieść przesyca szacunkiem do pracy artystycznej i solidną wiedzą teatrologiczną. Fragment recenzji: https://teatrologia.pl/ksiazki/hubert-michalak-o-materii-i-jej-aktorkach/.
Marzenna Wiśniewska
Teatrolog, adiunkt w Zakładzie Dramatu i Teatru Katedry Kulturoznawstwa na UMK w Toruniu oraz animatorka projektów teatralnych i artystyczno-edukacyjnych, a w latach 2001–2011 również kierownik literacki Teatru „Baju Pomorski” w Toruniu. Interesuje się m.in.: estetyką teatru lalek, teatrem w kontekście kultury multimedialnej, cyberkultury, a także badaniami z zakresu antropologii widowisk i performatyki oraz teorią i praktyką animacji kultury. Członek Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych.
- Litteraria Copernicana 2(26)/2018: Reżyserzy „Kontaktu”
- Teatr i dramat dla dzieci i młodzieży
- Archipelag indywidualności. Solowe teatry performerów współdziałających z materią
- Współczesny teatr i film wobec wyzwań nowych mediów
- Teatr wśród mediów
Powiązane
![](/uploads/thumbs/65f1808f91c91500633625.jpg?t=1710325903)
Głosy i performanse tekstów. Literatura – piosenki – ciało
Paweł Tański![](/uploads/thumbs/65f17f945ec2a784475316.jpg?t=1710325652)
Teatr wśród mediów
Artur Duda, Marzenna Wiśniewska, Bartłomiej Oleszek![](/uploads/thumbs/65f18070bfa7f434962780.jpg?t=1710325872)
Teatr w Toruniu 1904–1944. Opowieść performatyczna
Artur Duda![](/uploads/thumbs/65f17ef1c27b6207704861.jpg?t=1710325489)
Performans na żywo. Jako medium i obiekt mediatyzacji
Artur DudaInne z tej kategorii
![](/uploads/thumbs/66693d3b0c6d9108744974.jpg?t=1718172987)
Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii, t. 10
Aleksander Smoliński![](/uploads/thumbs/66604dc0021c3605961938.jpg?t=1717587392)
Sport: język, społeczeństwo, kultura. Tom II. Sport współczesna problematyka
![](/uploads/thumbs/6639d1666a9e8623041970.jpg?t=1715065190)
Śląska republika muzyki. Muzyczne imaginaria nadodrzańskich humanistów
Tomasz Jeż![](/uploads/thumbs/661fa2d3a4484168908061.jpg?t=1713349331)