Kościół i duchowieństwo w średniowieczu. Polska i państwo zakonu krzyżackiego w Prusach

Przez ostatnie 25 lat moje badania naukowe koncentrowały się przede wszystkim na dziejach Kościoła i duchowieństwa w średniowiecznej Polsce oraz państwie zakonu krzyżackiego w Prusach. Zwykle zawierały one wątki porównawcze i odniesienia do Kościoła i duchowieństwa w Europie Zachodniej. W przypadku Kościoła w Polsce średniowiecznej moje prace prezentują przede wszystkim wyniki badań nad środowiskami kapituł katedralnych i kolegiackich oraz episkopatu. Dotyczą one jednak również średniowiecznej religijności, a także prawnych podstaw funkcjonowania różnych instytucji kościelnych. W niniejszym tomie postanowiłem opublikować, z tego właśnie obszaru badań, osiem artykułów, które wcześniej ukazały się już w języku niemieckim i angielskim. Większość z nich dotyczy jednego z głównych wątków moich zainteresowań, czyli duchowieństwa kapituł katedralnych w Polsce średniowiecznej. Czytelnik będzie miał okazję do zapoznania się z najważniejszymi wynikami badań prozopograficznych, w tym badań nad karierami kościelnymi, które przeprowadziłem dla duchowieństwa kapitulnego w metropolii gnieźnieńskiej ("Kapituły katedralne w Polsce średniowiecznej - modele karier kościelnych"). Z tymi badaniami korespondują dwa artykuły analizujące identyfikacje stanowe i grupowe duchowieństwa kapitulnego ("Identyfikacje duchowieństwa kapitulnego według stanów i grup w późnośredniowiecznej Polsce") oraz podstawy prawne, społeczne i kulturowe religijności kleru kapitulnego ("Modele prawne, społeczne i kulturowe kleru kapitulnego w Polsce średniowiecznej w kontekście jego religijności"). Do zagadnień szeroko rozumianej religijności duchowieństwa nawiązuje ponadto tekst poświęcony nekrologom kapituł katedralnych oraz memorii kultywowanej w tych środowiskach kościelnych ("Nekrologi i wspomnienie zmarłych w polskich kapitułach katedralnych"). W jednym z kolejnych tekstów zająłem się podsumowaniem polskich badań nad różnymi przejawami religijności w Polsce średniowiecznej po 1989 r. ("Życie religijne w Polsce średniowiecznej - badania z ostatniego dwudziestolecia"). Niezwykle ważnym aspektem funkcjonowania elity średniowiecznego duchowieństwa były jej relacje z władzą królewską. Te różnorodne związki pokazuję przez pryzmat duchowieństwa kapitulnego i kolejnych władców z dynastii Piastów i Jagiellonów, rządzących w Polsce w późnym średniowieczu ("Władza królewska i korporacje kanonickie w Polsce późniejszego średniowiecza"). [...]

Fragment z Wprowadzenia do książki

Przedmowa - Tomasz Jurek / 7
Wprowadzenie / 11
Władza królewska i korporacje kanonickie w Polsce późnego średniowiecza / 15
Modele prawne, społeczne i kulturowe kleru kapitulnego w Polsce średniowiecznej w kontekście jego religijności / 31
Kapituły katedralne w Polsce średniowiecznej - modele karier kościelnych / 51
Uwagi o najstarszych statutach kapituł kolegiackich metropolii gnieźnieńskiej / 75
Identyfikacje duchowieństwa kapitulnego według stanów i grup w późnośredniowiecznej Polsce / 97
Kościół w Polsce wokół 1300 r. / 109
Nekrologi i wspomnienie zmarłych w polskich kapitułach katedralnych / 147
Życie religijne w Polsce średniowiecznej - badania z ostatniego dwudziestolecia / 161
Udział zakonu krzyżackiego w procesie ewangelizacji Prus. Uwagi na podstawie ustawodawstwa synodalnego / 175
Kościół w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1243-1525.
Struktura wewnętrzna i relacje z władcą terytorialnym / 199
Parafie i duchowieństwo parafialne w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach / 231
Statuty synodalne w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach / 259
Powstanie, inkorporacja i pierwotne uposażenie średniowiecznej kapituły katedralnej w Chełmży / 273
Kościół i duchowieństwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach na przełomie XIV i XV w. / 295
Zakon krzyżacki a biskupi i kapituły w Prusach XIII-XV w. / 315
Elżbieta z Turyngii - europejski wymiar średniowiecznej kobiety / 335
Bibliografia / 349
Wykaz ilustracji / 351
Indeks osób / 353
Indeks geograficzny / 371

Maria Anioł

Andrzej Radzimiński