Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku)

Zakony żeńskie oraz poszczególne ich klasztory pozostawały zwykle w cieniu swych męskich odpowiedników. Tymczasem ograniczone surową regułą i klauzurą kobiety były tak samo, jeśli nie bardziej, podatne na religijne uniesienia, jak mężczyźni, którym z reguły podlegały pod względem organizacyjnym. Niestety, dysproporcję tę można w pełni odnieść również do zainteresowań badawczych historyków.Współczesny stan badań nad żeńskimi klasztorami w Europie Środkowej uchwytny jest w opracowaniach o charakterze ogólnym. Mamy tutaj na myśli wielotomową Encyklopedię katolicką, wydawaną od lat siedemdziesiątych XX stulecia w Lublinie, encyklopedie klasztorów czeskich czy inne wydawnictwa podsumowujące wiedzę z tego zakresu. Ze wszystkich tych opracowań wyłania się obraz nikłego zainteresowania kwestiami kobiecego życia klauzurowego.

Niniejszy zbiór studiów jest w swej znakomitej części pokłosiem międzynarodowej konferencji, której organizatorami był Instytut Historii ówczesnej Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego oraz Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Miejscem spotkania, które odbyło się w dniach 24 i 26 listopada 2004 r., były szacowne mury niegdysiejszego klasztoru Benedyktynów w Mogilnie, w których obecnie mieści się Europejskie Centrum Spotkań „Wojciech-Adalbert". Jeden dzień obrady prowadzono w Strzelnie, w którym przecież przez około sześć i pół stulecia rezydowały norbertanki.

Wstęp /11
Wykaz skrótów /15

Zagadnienia prawne życia monastycznego kobiet

S. Małgorzata Borkowska OSB, Konstytucje norbertanek na tle prawodawstwa polskich zakonów żeńskich w epoce potrydenckiej /19
Sławomir Zonenberg, Cura monialium w polskich klasztorach Dominikanek na tle ogólnozakonnym / 32
Anna Galar, Opactwa cysterek na ziemiach polskich w trzynastowiecznych statutach kapituły generalnej /56
Olga M. Przybyłowicz, Statuty klarysek znojemskich z 1436 roku. Gradacja wykroczeń i kar w świetle reguły oraz wybranych źródeł wydanych dla klasztorów klarysek prowincji czesko-polskiej XV i XVI wieku /80
Jolanta Kurek, Obserwancja zakonna toruńskich cysterek-benedyktynek w latach 1311-1632 /105
Rafał Witkowski, Wizytacje klasztoru Cysterek w Owińskach z lat 1591-1619 /126

Klasztory żeńskie w Czechach i na Węgrzech

Denisa Valachová, Ženské kláštorné rády v stredovekom Uhorsku s dôrazom na územie Slovenska /141
Hana Pátková, Ženské kláštery v pohusitských Čechách - premonstrátky /151
Daniela Dvořáková, Kláštory a domy begín v stredovekom Uhorsku /162
Tomáš Borovský, Ženské kláštery, jejich zakladatelé a ochránci na středoveké Moravé /171
Anna Pobóg-Lenartowicz, Kanoniczki na wrocławskim Piasku. Perspektywy badawcze /183
Maria Starnawska, Siostry w zakonie krzyżowców z czerwoną gwiazdą na ziemiach polskich /195
Agata Tarnas-Tomczyk, Uposażenie fundacyjne śląskich klasztorów żeńskich do połowy XIV wieku / 206
Monika Kopka-Jędrychowska, Uposażenie ziemskie klasztoru Norbertanek fundacji rybnickiej i czarnowąskiej do 1228 roku /234
Wojciech Dominiak, Książęta opolscy a klasztory żeńskie w średniowieczu /255
Tadeusz M. Trajdos, Tercjarki przy klasztorze Bernardynów we Lwowie /271
Sławomir Kościelak, Brygidki w protestanckim Gdańsku. Spór o Siedlce w XVI-XVII wieku /299
Arleta Brygman, Klasztor Benedyktynek w Bysławku 1602-1836 /321

Struktura społeczna

Antoni Barciak, Skład osobowy klasztoru Dominikanek raciborskich w średniowieczu /333
Krzysztof Kaczmarek, Przyczynek do badań nad prozopografią konwentu dominikanek wrocławskich w średniowieczu /342
Iwona Pietrzyk, Klasztor Klarysek w Opawie i jego znaczenie w średniowieczu /353
Aleksandra Wilczewska, Struktura społeczno-narodowościowa konwentu norbertanek żukowskich w latach 1579-1834 /362

Przejawy życia codziennego

Maria Bogucka, Kilka uwag na temat świata mentalnego zakonnicy w XVII-XVIII wieku na podstawie kronik benedyktynek poznańskich /385
Patrycja Gąsiorowska, Kuchnia i infirmeria w klasztorze Klarysek krakowskich do końca XVIII wieku /394
Jerzy Rajman, Jadłospis norbertanek zwierzynieckich z XVIII wieku /407
Krystyna Sulkowska-Tuszyńska, Rzecz o życiu i śmierci na wzgórzu klasztornym w Strzelnie (XVI-XIX wiek) /412

Kultura piśmiennicza

Roman Stelmach, Dokumenty do dziejów żeńskich klasztorów na Śląsku zachowane w Archiwum Państwowym we Wrocławiu /425
Andrzej Wałkówski, Piśmiennictwo cysterek trzebnickich w XIII wieku /452
Pavel Krafl, Klášter cisterciaček na Starém Brnĕ v letech 1378-1419 ve světle listinného materiálu fondu E 9 Moravského zemského archivu v Brně /459
Marek Stawski, Skryptorium czerwińskie jako miejsce powstania rękopisów liturgicznych norbertanek płockich. Uwagi o związkach dwóch klasztorów kanonikatu regularnego na Mazowszu /469
Jolanta Gwioździk, Kultura umysłowa benedyktynek kongregacji chełmińskiej w okresie staropolskim /481
Iwona Pietrzkiewicz, Kasaty a rozpraszanie księgozbiorów klasztorów żeńskich w Rzeczypospolitej (XVIII-XIX wiek) /500

abs

Andrzej Radzimiński

Dariusz Karczewski

Zbigniew Zyglewski