Leksykalne i słowotwórcze zróżnicowanie cerkiewnosłowiańskich psałterzy redakcji ruskiej z XI-XIX wieku, cz. 2: Zróżnicowanie

Ze wstępu

Niniejsza praca dotyczy występowania w cerkiewnosłowiańskich psałterzach redakcji ruskiej z XI-XIX wieku oraz w staro-cerkiewno-słowiańskim Psałterzu synajskim wyrazów pokrewnych, będących wariantami słowotwórczymi. Stanowi ona kontynuację wydanej w ubiegłym roku przez Towarzystwo Naukowe w Toruniu książki pt. Leksykalne i słowotwórcze zróżnicowanie cerkiewnosłowiańskich psałterzy redakcji ruskiej z XI-XIX wieku. Część I: Zróżnicowanie leksykalne.
W pracy zaprezentowano tylko te formy słowotwórcze, które stanowią wariant wobec kanonu scs. (Sin.) oraz wobec pozostałych psałterzy poddanych analizie (Tolst., Fol., Sof, Kij., Boz., Mosk., San., Przyb., Akc.). Celem takiego postępowania, opartego na metodzie filologiczno-porównawczej, jest pokazanie różnic w doborze środków słowotwórczych w cerkiewnoruskim tekście psałterzowym na przestrzeni wieków, tj. od okresu tzw. "pierwszej fali wpływów południowosłowiańskich", poprzez "drugą falę" aż do XIX wieku. Obok zmian charakterystycznych dla określonej grupy badanych psałterzy uwzględniono również zmiany indywidualne, poświadczone w jednym tylko tekście psałterzowym. Opierając się na dotychczasowych rozprawach i studiach poświęconych zagadnieniom słowotwórstwa cs. oraz najnowszych pracach leksykograficznych, podjęto próbę wyjaśnienia zaobserwowanych różnic, które stanowią o osobliwościach psałterzowych redakcji ruskich.
Główne tezy pracy są następujące:
1. Skoncentrowanie się na różnicach tekstologicznych między poszczególnymi redakcjami cerkiewnoruskiego psałterza i wyłonienie par (szeregów) wariantów słowotwórczych przyczyni się do lepszego poznania osobliwości tych redakcji oraz po części zapełni istniejącą nadal lukę we współczesnej wiedzy o cs. słowotwórstwie.
2. Różnice w rozkładzie poszczególnych wariantów słowotwórczych zamykają się zasadniczo w trzech okresach:
a) XI-XIII (XIV) w.
b) XIV (XV)-XVI w.
c) XVII-XIX w.,
zaobserwowane jednak na ich podstawie pewne tendencje słowotwórcze pozwalają mówić raczej o dwóch okresach, tj. XI-XIII, XIV-XIX w. w rozwoju słowotwórstwa w cerkiewnoruskim tekście psałterzowym. Psałterze powstałe w ciągu jednego okresu bądź w ogóle nie wykazują różnic słowotwórczych, bądź różnice te są minimalne.
3. Ograniczanie zakresu użycia poszczególnych formacji słowotwórczych w tekście cerkiewnoruskiego psałterza i zastępowanie ich innymi uwarunkowuje kilka czynników: - stosunek do staro-cerkiewno-słowiańskiego i greckiego oryginału, - względy stylistyczne, - przemiany semantyczne, - aktualizacja treści, dopuszczająca przenikanie do tekstu cs. nowych elementów słowotwórczych.
4. Cechą cerkiewnosłowiańskich psałterzy redakcji ruskiej (niezależną od czasu powstania) jest ich wyższy stopień zgodności z greckim oryginałem niż tekstów scs.
Praca składa się z trzech rozdziałów, w których kolejno zaprezentowano wspólne, różne od kanonu scs., tendencje słowotwórcze psałterzowych redakcji ruskich oraz główne różnice między nimi w zakresie użycia prefiksów (rozdział I), sufiksów (rozdział II) i wyrazów złożonych (rozdział III)(...)

Arleta Szulc