Sens życia a pedagogika. Impulsy myśli Viktora E. Frankla

Poszukiwania sensu życia towarzyszyły człowiekowi od początku jego istnienia. Pytania o sens własnej egzystencji, celowość istnienia świata z różną intensywnością pojawiają się w świadomości człowieka. Każdy z ludzi stawia sobie pytania: kim jestem? Po co żyję? Jaki jest sens życia? Pytania te nasuwają się szczególnie wtedy, gdy ludzką egzystencję dotyka jakieś wydarzenie, nieszczęście, bądź cierpienie, kiedy człowiek znajdzie się w trudnej nieokreślonej dla siebie sytuacji. Zagadnienie sensu życia interesowało nie tylko tzw. zwykłych ludzi, ale i badaczy filozofii, socjologii czy przedstawicieli innych dyscyplin naukowych, w tym psychologii oraz pedagogiki. Jednak z praktycznego punktu widzenia pozostaje ważny problem, jak zagadnienie sensu życia ożywić w wychowaniu, w działalności edukacyjnej, i w myśleniu pedagogicznym, jak – w ten sposób – pomóc ludziom wchodzić na drogę, która nie prowadzi do nicości, lecz ku pełni bytu i życia. Propozycję taką można przedstawić dokonując próby odczytania pedagogicznych implikacji w myśli twórcy koncepcji logoteorii i logoterapii  Victora E. Frankla – psychiatry, psychoterapeuty i filozofa, twórcy „III Wiedeńskiej Szkoły Psychoterapii”. […] Zdaniem V. E. Frankla, sens życia to umiejętność odnalezienia i wykonywania szczególnych zadań, które w przypadku każdej jednostki są indywidualne. Owe zadania nie są przypadkowe, a zaangażowanie w ich realizację wynika z powołania oraz z poczucia odpowiedzialności. Często chętnie cytował on F. W. Nietzschego: „Ten, kto ma  po  co  żyć, potrafi znieść niemal każde jak”.  

ze Wstępu

WPROWADZENIE / 9

CZĘŚĆ PIERWSZA. CZŁOWIEK I JEGO EGZYSTENCJALNE PROBLEMY. POSZUKIWANIE ODPOWIEDZI W PROPOZYCJI V. E. FRANKLA
ROZDZIAŁ PIERWSZY. VIKTOR E. FRANKL I JEGO TEORIA / 23
Viktor E. Frankl – elementy biografii / 24
Teoria V. Frankla w oderwaniu od poglądów Z. Freuda i A. Adlera / 42
ROZDZIAŁ DRUGI. UTRATA I KRYZYS SENSU. PERSPEKTYWA FENOMENOLOGICZNA / 57
Pustka egzystencjalna / 57
Utrata sensu jako zjawisko o charakterze nerwicowym / 62
Możliwe przyczyny kryzysu sensu / 75
Postawa fenomenologiczna / 79
ROZDZIAŁ TRZECI. SENS JAKO DROGA WYJŚCIA Z KRYZYSU / 86
Droga wyjścia z kryzysu / 87
Pojęcie sensu i wartości / 97
Sumienie jako organ sensu / 110
ROZDZIAŁ CZWARTY. PYTANIE O SENS A OSOBA PYTAJĄCA / 114
Pytanie o sens / 114
Możliwość znalezienia odpowiedzi / 116
Zasada dialogu i pytanie o sens / 120
Osoba jako podmiot nośnikiem sensu / 124

CZĘŚĆ DRUGA. ZNACZENIE PYTANIA O SENS ŻYCIA DLA PEDAGOGIKI
ROZDZIAŁ PIERWSZY. OD PYTANIA JAKO TAKIEGO DO PYTANIA O SENS / 139
Zasady pedagogicznego myślenia i działania / 139
Filozoficzne podstawy pedagogiki / 143
Wzajemna relacja pytań o charakterze pedagogicznym i psychoterapeutycznym /  148
Próba dokonania zbliżenia stanowisk. Perspektywa fenomenologiczna / 153
ROZDZIAŁ DRUGI. PYTANIE W EGZYSTENCJI CZŁOWIEKA / 158
Relacja między pytaniem a odpowiedzią / 158
Indukcyjna ścieżka poznania / 167
Pedagogiczne znaczenie pytania o sens / 174
Znaczenie sumienia w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o sens / 180
Pytanie o powinność / 185
ROZDZIAŁ TRZECI. PYTANIE O SENS / 190
Miejsce analizy egzystencjalnej / 191
Znaczenie pytania o sens / 199
Pytanie o wartości / 207
Znaczenie sumienia / 216
Odpowiedzialność jako odpowiedź / 223
ROZDZIAŁ CZWARTY. OSOBA PYTAJĄCY / 233
Osobowe „ja” w pedagogice / 234
Pojęcie osoby w analizie egzystencjalnej / 239
Człowiek poszukujący samego siebie / 250
Pedagogiczna próba syntezy / 254

ZAKOŃCZENIE / 259
BIBLIOGRAFIA / 271
LIFE SENSE IN THE LIGHT OF A PEDAGOGY. THE IMPULSES OF VIKTOR E. FRANKL’S THOUGHTS (SUMMARY) / 297

Jarosław Tomasz Michalski