Socjologia w badaniach dwujęzyczności

„Punktem wyjścia do rozważań na temat wykorzystania socjologii i nauk jej pokrewnych w badaniach nad dwujęzycznością są najważniejsze założenia badaczy, których twórczość stanowi fundament dwudziestowiecznej lingwistyki oraz socjologii. Choć w pracach klasyków językoznawstwa oraz nauk społecznych znajdujemy wiele wspólnych teorii oraz bezpośrednich nawiązań, wszechstronne interdyscyplinarne badania bilingwizmu nie są bynajmniej oczywistością. Celem autora było wykazanie teoretycznych podstaw dla tego typu współpracy, wskazanie jej możliwych płaszczyzn, a także analiza przykładów zastosowania metodologii socjologicznej w lingwistyce kontaktu”.

„Nie ulega wątpliwości, że właśnie dla polskiego czytelnika monografia dra Głuszkowskiego będzie ważnym przewodnikiem po problematyce kontaktów językowych i bilingwizmu widzianego w perspektywie jego socjologicznych uwarunkowań [...] Jest to świetny krytyczny przegląd niemal pełnej literatury dotyczącej problematyki bilingwizmu i kontaktów językowych, widzianej z perspektywy socjologii i socjolingwistyki. Będzie to bardzo przydatna pomoc warsztatowa zarówno dla lingwistów parających się tą problematyką, jak i dla socjologów”

Z recenzji wydawniczej prof. Romana Laskowskiego

Wstęp / 7

Rozdział I
Teoretyczne podstawy dla wykorzystania teorii socjologicznych w badaniach dwujęzyczności
1.1. Podstawowe pojęcia teorii kontaktów językowych Uriela Weinreicha / 19
1.2. Czynniki powodujące zjawisko interferencji / 19
1.3. Dwujęzyczność na poziomie jednostki i grupy / 22
1.4. Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania bilingwizmu indywidualnego / 23
1.5. Postulaty metodologiczne Languages in contact i zasygnalizowane problemy badawcze / 70
1.6. Bezpośrednie inspiracje socjologiczne / 75
1.7. Czynniki determinujące interferencję. Podsumowanie teorii Uriela Weinreicha / 78

Rozdział II
Socjologiczne uzupełnienie teorii kontaktów językowych
2.1. Dyglosja / 82
2.2. Dwujęzyczność i dwukulturowość. Kategoria pojęciowa pogranicza / 96
2.3. Socjalizacja i jej znaczenie dla języka. Pojęcie grup pierwotnych i wtórnych. Znaczenie klasy szkolnej. Język prymarny i sekundarny / 98
2.4. Teorie tożsamości osobowej i kulturowej oraz faz rozwoju osobowości społecznej / 103
2.5. Kategoria teoretyczna roli społecznej. Genderowe przyczyny zróżnicowań językowych / 110
2.6. Teoria racjonalnego wyboru / 115
2.7. Pojęcie dysonansu poznawczego. Zjawisko anomii / 117
2.8. Teorie zmiany społecznej a dwujęzyczność / 121
2.9. Kod ograniczony i rozwinięty / 125
2.10. Symboliczne znaczenie języka. Koncepcja przemocy symbolicznej Pierre’a Bourdieu i Jean-Claude’a Passerona / 130
2.11. Ekologia językowa / 133

Rozdział III
Teoria a praktyka. Przykłady zastosowania teorii socjologicznych w badaniach dwujęzyczności
3.1. Pierwsze badania dwujęzyczności a socjologia / 136
3.2. Przegląd wybranych opracowań na temat dwujęzyczności pod kątem wykorzystania socjologii / 140

Zakończenie / 231
Социология в исследованиях билингвизма (Резюме) / 239
Sociology in Bilingualism Research (Summary) / 241
Bibliografia / 243

Michał Głuszkowski