Towarzystwo Pedagogiczne (1868–1921). Założenia ideowe – przemiany organizacyjne i programowe – główne kierunki prac oświatowych

Towarzystwo Pedagogiczne (1868–1921) to publikacja przedstawiająca początki zawodowego ruchu nauczycielskiego na ziemiach polskich. Towarzystwo Pedagogiczne było pierwszą na terenie zaboru austriackiego organizacją nauczycielską, która przez 53 lata swojego funkcjonowania dążyła do poprawy sytuacji materialnej nauczycieli, ich przygotowania zawodowego, zajmowała się także rozwojem szkolnictwa galicyjskiego i oświatą ludu. Jego utworzenie stanowiło wyraz zjednoczenia środowiska pedagogicznego, które dążyło do wypracowania ważnych zmian dla polskiego szkolnictwa i oświaty, mających ogromne znaczenie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Organizacja ta nie powstała z inspiracji władz, lecz była oddolną inicjatywą, łączącą w swoich szeregach – na zasadzie dobrowolności – nie tylko przedstawicieli oświaty i nauki, lecz również reprezentantów innych grup zawodowych, którzy angażowali się w to dzieło z myślą o rozwoju polskiej oświaty. Realizacja wielu inicjatyw nie byłaby też możliwa, gdyby nie wsparcie i ofiarność społeczeństwa, co świadczyło o docenieniu wysiłków lwowskiego stowarzyszenia.

Towarzystwo Pedagogiczne (1868–1921) is a publication presenting the beginnings of the professional teachers’ movement in Poland. The Pedagogical Society was the first teachers’ organization in the Austrian partition, and for 53 years of its functioning, it sought to improve the financial situation of teachers and their professional training, and it was also involved in the development of Galician education and the education of common people. Its creation was an expression of the unification of the pedagogical community, seeking to produce significant changes for Polish schools and education, which were of great importance after Poland regained independence. This organization was not inspired by the authorities, but was a grass-roots initiative that brought together – on a voluntary basis – not only representatives of education and science, but also representatives of other professional groups who were involved in this work with the development of Polish education in mind. The implementation of many initiatives would not have been possible without the support and generosity of the society, which demonstrated the appreciation of the efforts of the Lviv association.

Wstęp / 7

Rozdział I
Powstanie, struktura i etapy rozwoju Towarzystwa Pedagogicznego / 20
■ Utworzenie stowarzyszenia i etapy jego rozwoju / 20
■ Struktura organizacji / 60

Rozdział II
Prezesi i zasłużeni członkowie organizacji / 74
■ Prezesi Towarzystwa Pedagogicznego / 74
■ Zasłużeni członkowie stowarzyszenia / 85

Rozdział III
Prace Towarzystwa Pedagogicznego na rzecz rozwoju szkolnictwa / 111
■ Zaangażowanie w reformowanie szkolnictwa elementarnego / 111
■ Organizacja „wyższych szkół żeńskich” / 143
■ Aktywność na rzecz uzupełniających szkół przemysłowych / 158

Rozdział IV
Towarzystwo Pedagogiczne w obronie interesów zawodowych nauczycieli / 184
■ Problemy kształcenia i dokształcania nauczycieli / 184
■ Działania w zakresie poprawy sytuacji materialnej i zawodowej środowiska pedagogicznego / 212
■ Formy pomocy nauczycielom oferowane przez organizację / 253

Rozdział V
Działalność Towarzystwa Pedagogicznego w zakresie popularyzacji nauki / 272
■ Działalność wydawnicza jako forma upowszechniania wiedzy / 272
■ Początki popularyzacji wiedzy – odczyty dla kobiet / 303
■ Organizacja wykładów popularnych dla dorosłych / 314

Rozdział VI
Zaangażowanie w rozwój pozaszkolnych form aktywności dzieci i młodzieży / 326
■ Organizowanie kolonii wakacyjnych / 326
■ Inicjowanie korpusów wakacyjnych / 341
■ Urządzanie wystaw szkolnych / 351

Zakończenie / 373
Bibliografia / 380
Aneks / 413
Indeks osobowy / 467

Dorota Grabowska-Pieńkosz