Zapisani w pamięci. Nauczyciele zaboru austriackiego w literaturze pamiętnikarskiej

Praca jest próbą wieloaspektowego spojrzenia na nauczycieli pracujących w różnych typach szkół na terenie zaboru austriackiego, z uwzględnieniem uwarunkowań społecznych, kulturowych, politycznych oraz ekonomicznych. Zaprezentowano postawy nauczycieli, które z jednej strony wynikały z systemu wartości, norm i zasad pedagogicznych, a z drugiej strony zależne były od sytuacji społeczno-politycznej opisywanego okresu historycznego. Zobrazowano postawy etyczne, patriotyczne oraz religijne pedagogów. Ukazano również przebieg realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, zwracając szczególną uwagę na programy nauczania i wychowania, środki i metody stosowane przez nauczycieli. W tworzonym obrazie galicyjskich pedagogów zaprezentowano też ich aktywność w środowisku szkolnym oraz pozaszkolnym, uwzględniając ich pozycję społeczną i materialną. Podstawą do przedstawienia tej problematyki uczyniono literaturę pamiętnikarską autorstwa uczniów oraz nauczycieli. Źródła te pozwalają poznać historię życia ludzkiego, związaną z indywidualnym odbiorem otaczającej go rzeczywistości, a przede wszystkim spostrzeżenia, odczucia, poglądy różnych autorów związane ze szkołą.

Wstęp / 7
Rozdział I
Literatura pamiętnikarska jako źródło w badaniach historii edukacji / 17
1. Definicje i klasyfikacje literatury pamiętnikarskiej / 17
2. Okoliczności powstawania źródeł pamiętnikarskich / 43
3. Metody opracowywania egodokumentów / 55
Rozdział II
Źródła pamiętnikarskie dokumentujące oświatę galicyjską / 69
1. Autorzy prac pamiętnikarskich / 69
2. Motywy spisywania źródeł pamiętnikarskich / 103
3. Rodzaje literatury pamiętnikarskiej i jej wydawcy / 115
4. Zakres treściowy egodokumentów / 124
Rozdział III
W kręgu postaw nauczycielskich / 131
1. Postawy etyczne pedagogów / 132
2. Postawy patriotyczne wychowawców / 149
3. Postawy religijne nauczycieli / 169
Rozdział IV
Nauczyciel a proces nauczania i wychowania / 181
1. Wykształcenie i zainteresowania pedagogów / 182
2. Uwarunkowania realizacji programu nauczania / 213
3. Środki i metody dydaktyczne w procesie kształcenia / 222
4. Rola nauczycieli w procesie wychowania / 258
Rozdział V
Pedagog w środowisku szkolnym i pozaszkolnym / 279
1. Pedagog-organizator życia szkolnego i pozaszkolnego / 280
2. Współpraca nauczycieli z rodziną / 290
3. Pozycja społeczna i sytuacja materialna pedagogów / 306
Zakończenie / 325
Bibliografia / 333
Aneks / 355
Indeks osobowy / 371

Witold Chmielewski

Dorota Grabowska-Pieńkosz