Romantyczna nuda. Wielka nostalgia za niczym
Czy człowiek współczesny ma jeszcze szansę doświadczyć prawdziwej nudy? Nudy romantycznej, wymagającej wyrwania się z zaklętego kręgu codzienności i stanięcia w ostrym świetle prawdy o nas samych. Nudy koniecznej dla kształtowania się naszej tożsamości, nudy, bez której bylibyśmy tylko kukiełkami w toczącej się od początków ludzkości grze pozorów. Nakręconymi zegarkami, które chodzą, nie wiedząc po co. Manekinami, „pałubami woskowymi, zamkniętymi w budach jarmarcznych”, zmawiającymi sobie, że żyją naprawdę, bojącymi się przerwać kołowrót codziennych zajęć, przerażonymi możliwością usłyszenia ciszy. Nudzący się romantycy żyli autentycznie, nie zgadzali się na czczy spektakl życia, odrzucali miałką, powierzchowną rzeczywistość, nie wyrażali zgody na bycie połowiczne, nie interesowały ich kompromisy. Nuda była ich oknem na świat, dzięki któremu mogli ogarnąć spojrzeniem cały byt. Wsłuchani w ciszę, często byli o krok od nieskończoności. I o krok od nicości.
Wstęp / 9
Rozdział pierwszy. Demon negacji. Nuda: studium pojęcia / 29
Rozdział drugi. Utracona mitologia. Epidemia romantycznej nudy / 107
Rozdział trzeci. Wymazywanie świata. Wielka nuda Słowackiego / 197
Rozdział czwarty. Szczeliny nicości. Śmiertelna nuda Krasińskiego / 247
Zakończenie / 297
Bibliografia / 307
Nota bibliograficzna / 325
Sumary / 327
Indeks osobowy / 331
Maria Janoszka
Książka Magdaleny Bizior-Dombrowskiej podejmuje problematykę od lat obecną w refleksji nad literaturą romantyczną, jednak poruszaną przede wszystkim niejako „obok” innych zagadnień lub kontekstowo, przy okazji interpretacji poszczególnych dzieł literackich. To rozproszenie tekstów powodowało, że można było dostrzec potrzebę monograficznego ujęcia zagadnienia – tym bardziej, że od mniej więcej dwóch dekad przybywa również poświęconych zjawisku nudy w kulturze, literaturze czy filozofii współczesnej opracowań i artykułów, bez których trudno byłoby wyobrazić sobie dzisiejszą humanistykę. Jak zaznacza Bizior-Dombrowska, idea przedstawienia romantycznego ennui nie wiąże się jedynie z pragnieniem wypełnienia pustego miejsca w polskim dyskursie romantologicznym, lecz wynika z przekonania o bliskości romantycznego i współczesnego doświadczenia nudy. „(…) nuda romantyczna – pisze – nie jest przypisana wyłącznie określonej epoce literackiej, lecz stanowi pewną postawę myślową – niezależną od ram czasowych – charakteryzującą się określonym sposobem postrzegania świata” (s. 21). Tak pojęta historia nudy pierwszej połowy XIX wieku staje się swoistym kluczem do zrozumienia kondycji człowieka nowoczesnego i ponowoczesnego. By uwypuklić tę relację wzajemnych podobieństw i zależności, badaczka uczyniła linią przewodnią swej rozprawy cytaty z „Księgi niepokoju Bernarda Soaresa” Fernanda Pessoi, „najsmutniejszej książki Portugalii” (s. 12), wieloaspektowo przedstawiającej przeżycie nudy w sugestywnych metaforach (to stamtąd zaczerpnięta została podtytułowa „wielka nostalgia za niczym”). Pessoa otwiera katalog wielu analityków „choroby duszy” – filozofów, pisarzy czy encyklopedystów – jedynie z rzadka obserwujących ten stan z dystansu, w większości zaś osobiście uwikłanych w jego doświadczenie.
Fragment recenzji: Maria Janoszka, POD SZKLANYM KLOSZEM, http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=323&artykul=6092&kat=15.
Magdalena Bizior-Dombrowska
Adiunkt w Zakładzie Tekstologii i Edytorstwa Dzieł Literackich Instytutu Literatury Polskiej UMK. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół tekstologii i edytorstwa naukowego, opracowała tom Dzieł zebranych Stanisława Ignacego Witkiewicza pt. „Nauki ścisłe a filozofia” i inne pisma filozoficzne (1933–1939) oraz zbiór listów do Romana Ingardena. W ramach nowej edycji krytycznej Dzieł zebranych Zygmunta Krasińskiego przygotowuje tom dramatów. Zajmuje się również historią literatury romantyzmu i Młodej Polski, kontekstami filozoficznymi literatury oraz mistyką. Jest autorką książki Od egzotyki do mistycznej całości. Przemiany wizji zła w twórczości Juliusza Słowackiego (2006) i artykułów naukowych poświęconych literaturze romantyzmu oraz zagadnieniom tekstologiczno-edytorskim, a także redaktorką i współredaktorką książek z zakresu literatury romantyzmu i problematyki tekstologiczno-edytorskiej.
- Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie 1(1)/2011. Dziewiętnastowieczne edycje
- Zygmunt Krasiński. Dylematy egzystencji – problemy biografii
- Nie-Boska komedia. Wydanie krytyczne pierwodruku z 1835 roku
- Romantyczna nuda. Wielka nostalgia za niczym
- Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie 1(9)2016. Witkacy: piekło edytora
- Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie 2(12)2017. Filozofia przypisów
- Tekstura. Rocznik Filologiczno-Kulturoznawczy, 8/2017–2018
- Filologia to ludzie. Wydział filologiczny UMK 1999–2019
- Tekstura. Rocznik Filologiczno-Kulturoznawczy, 9/2019
- Tekstura. Rocznik Filologiczno-Kulturoznawczy, 10/2020–2021
- Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie 2(22)2022: Książka bez granic
- Tekstura. Rocznik Filologiczno-Kulturoznawczy, 11/2021–2022
- Litteraria Copernicana 4(44)/2022: Kobiety z Witkacym w tle