Adwerbialia w przekładzie. Polskie konstrukcje quasi-narzędnikowe w świetle ich niemieckich odpowiedników przekładowych

Monografia charakteryzuje funkcje polskich konstrukcji formalnie narzędnikowych typu szybkim krokiem, donośnym głosem, które były możliwe do uchwycenia po ich zestawieniu z odpowiednikami w niemieckich tekstach równoległych w obu kierunkach tłumaczenia. Przyjrzenie się ekwiwalentom quasi-narzędnikowego adwerbiale w niemieckich tekstach pozwoliło na postawienie na nowo pytania o jego rolę w systemie polszczyzny. „Obiektywność informacyjna” quasi-narzędnika sprawia, że możliwe jest przeniesienie charakterystyki wskazanego w wypowiedzeniu „narzędzia” (ktoku, głosu itd.) zarówno na właściwości akcji, jak i agensa. Formalne narzędniki zatem lepiej niż przysłówki i przymiotniki nadają się do pełnienia funkcji predykatów sekundarnych. Ich wielosylabowość sprawia też, że to one, a nie leksykalne przysłówki, są preferowane w pozycjach rematycznych. Rozprawa ma charakter interdyscyplinarny: przekładoznawczy, językoznawczy i metaleksykograficzny.

Wstęp / 7

Rozdział 1. Języki w relacji przekładowej / 13
1.1. Przekładoznawstwo a językoznawstwo konfrontatywne / 14
1.2. Korpusy w badaniach przekładowych / 21
1.2.1. Uniwersalia przekładowe / 25
1.2.2. Krytyka tłumaczenia / 31
1.2.3. Charakterystyka korpusu wykorzystanego w pracy / 39
1.3. Porównywanie przekładu z oryginałem – podstawowe pojęcia / 45
1.3.1. Tertium comparationis / 45
1.3.2. Ekwiwalencja / 48
1.3.3. Jednostka tłumaczenia / 57

Rozdział 2. Operacja quasi-narzędnikowa / 67
2.1. Funkcje form narzędnikowych w polszczyźnie / 70
2.1.1. Adwerbializacja form narzędnikowych / 72
2.1.2. Narzędnik sposobowy / 74
2.2. Stan badań nad konstrukcjami formalnie narzędnikowymi / 79
2.2.1. Quasi-narzędnik jako adwerbiale / 83
2.2.2. Quasi-narzędnik w polskich słownikach ogólnych / 87
2.3. Frazy narzędnikowe w przekładzie na niemiecki / 91
2.4. Zakres klasy quasi-narzędników / 93

Rozdział 3. Quasi-narzędnik w tekstach równoległych / 103
3.1. Podstawowe założenia badawcze / 103
3.2. Wybrane konstrukcje quasi-narzędnikowe i ich odpowiedniki przekładowe / 116
3.2.1. QN _ głosem i _ tonem / 116
3.2.2. QN _ wzrokiem i _ spojrzeniem / 141
3.2.3. QN _ krokiem / 153
3.2.4. QN _ ruchem i _ gestem / 166
3.3. Podsumowanie / 180

Rozdział 4. Quasi-narzędnik w świetle przekładu / 185
4.1. Quasi-narzędnik jako predykat sekundarny / 185
4.2. Rola „narzędzia” w informacji niesionej przez quasi-narzędnik / 193
4.3. Wartość stylistyczna form quasi-narzędnikowych / 203

Rozdział 5. Leksykografia dwujęzyczna a przekład / 215
5.1. Słowniki dwujęzyczne a ich użytkownicy / 215
5.2. Ekwiwalencja w przekładzie a ekwiwalent słownikowy / 222
5.3. Leksykograficzny opis quasi-narzędników / 231
5.3.1. QN _ głosem / 237
5.3.2. QN _ tonem / 239
5.3.3. QN _ wzrokiem / 240
5.3.4. QN _ spojrzeniem / 241
5.3.5. QN _ krokiem / 241
5.3.6. QN _ ruchem / 245
5.3.7. QN _ gestem / 246
5.3.8. Podsumowanie / 247

Zakończenie / 249
Źródła / 253
Słowniki i korpusy / 258
Literatura / 259
Streszczenie / 285
Summary / 289

Emilia Kubicka