Język staro-cerkiewno-słowiański

Autorzy pragną dać studentom filologii polskiej oraz innych filologii sło­wiańskich skrypt łatwo osiągalny i przystępnie napisany. Ułatwi on opanowanie gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, stanowiąc zarazem pomoc w samodzielnym uzupełnianiu wiadomości uzyskanych w czasie wykładów i konwersatoriów. Ze względu na rolę tego języka w historii i kulturze Słowian, zagadnienia czysto gramatyczne uzupełniamy o ważne - zwłaszcza dla studen­tów filologii słowiańskich - wiadomości z zakresu słowiańskiej historii i kultu­ry, dawnej i współczesnej.
Skrypt składa się z dwóch zasadniczych części - teoretycznej oraz prak­tycznej; całość zamykają słownik oraz aneks.
W części I podajemy pewną sumę informacji wstępnych, które mają una­ocznić pozycję języka staro-cerkiewno-słowiańskiego wśród innych języków słowiańskich oraz jego rolę i znaczenie w rozwoju cywilizacyjnym Słowian. Ko­nieczne jest przy tym zapoznanie się z faktami historycznymi, które przyczyniły się tak do powstania słowiańskiego alfabetu, jak i do zapisu najstarszych sło­wiańskich tekstów. Dalej dokonujemy przeglądu charakterystycznych staro-cerkiewno-słowiańskich zjawisk fonetycznych i fonologicznych, wprowadzając tam, gdzie jest to niezbędne, szersze słowiańskie tło porównawcze. Znaczną partię skryptu przeznaczamy na przedstawienie zagadnień staro-cerkiewno-słowiańskiej fleksji. Przegląd historycznej i gramatycznej problematyki zamykają krótkie uwagi o osobliwościach staro-cerkiewno-słowiańskiej składni.
Wszystkie te zagadnienia wiążemy genealogicznie z okresem wspólnoty prasłowiańskiej, omawiając właściwe dla tej epoki prawa fonologiczne oraz do­konujące się w związku z nimi procesy fonetyczne. Ich skutkiem jest etapowy rozpad jedności słowiańskiej na dialekty, z których jeden już w IX wieku został utrwalony w piśmie, stając się pierwszym, a więc najstarszym słowiańskim języ­kiem literackim. Tym samym nie tylko wprowadzamy i objaśniamy slawistyczną terminologię diachroniczną, ale przybliżamy także - zarówno w teorii, jak i w praktyce - zasady i metody rekonstrukcji odnoszące się przynamniej do se­ryjnych i najbardziej typowych faktów językowych.

Objaśnienie skrótów i znaków /8
Przedmowa /11

Część I. 
Wiadomości wstępne (Teresa Friedelówna) /15
A. Definicja języka staro-cerkiewno-słowiańskiego /15
B. Pozycja języka scs. w grupie języków słowiańskich /15
C. Historia misji morawskiej /18
D. Alfabety słowiańskie /21
E. Zabytki kanonu scs /23
Pytania kontrolne / 26
Fonetyka i fonologia (Czesław Łapicz) /29
A. System głoskowy języka staro-cerkiewno-słowiańskiego /29
B. Elementy fonetyki i fonologii historycznej języka staro-cerkiewno-słowiańskiego / 36
Pytania kontrolne /56
Fleksja (Teresa Friedelówna) /59
A. Fleksja imienna /59
B. Fleksja czasownikowa /78
C. Nieodmienne części mowy/95
Składnia (Czesław Łapicz)/97 

Część II
Teksty do ćwiczeń samodzielnych (opracowanie Teresa Friedelówna) / 99
A. Teksty normalizowane/99
B. Teksty nienormalizowane /110
Teksty do ćwiczeń kierowanych (opracowanie Teresa Friedelówna) /121
A. Teksty biblijne/128
B. Teksty liturgiczne /138
C. Homilie /140
D. Żywoty świętych /142

Część III
Wskazówki metodyczne (Czesław Łapicz)/145
A .Uwagi wstępne/145
B. Wiadomości z historii języka staro-cerkiewno-słowiańskiego/146
C. Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego/150
D. Zasady analizy i interpretacji językowej tekstów staro-cerkiewno-słowiańskich/157
E. Yademecum terminologiczne/162
F. Najważniejsze daty i fakty związane z chrystianizacją Słowian i misją morawską (kalendarium cyrylo-metodiańskie)/172

Część IV
Aneks (Czesław Łapicz): Papieża Polaka i Słowianina encyklika Slavorum Apostoli/181
Literatura (zestawił Czesław Łapicz)/196
Słownik (opracowanie Teresa Friedelówna, Czesław Łapicz)/199

Teresa Friedelówna

Czesław Łapicz