Przekład terminologii religijnej islamu w polskich tłumaczeniach Koranu na tle biblijnej tradycji translatorycznej

Książka dr Joanny Kulwickiej-Kamińskiej pozostaje w niezwykle bujnie rozwijającym się w ostatnich latach nurcie tzw. kitabistyki. Jednocześnie ma charakter interdyscyplinarny, ale owa interdyscyplinarność wykracza wyraźnie poza to, co wymagane przez kitabistykę. Monografia obejmuje bowiem, jak wskazuje tytuł, translatologię, głównie w jej aspekcie językoznawczym, ale także w odniesieniu do translatologii literaturoznawczej i porównawczej krytyki przekładu, jak również elementy religioznawstwa ze szczególnym naciskiem na islamistykę i biblistykę. Lektura pracy wskazuje, że na tej liście uwzględnić należy także slawistykę oraz orientalistykę – z naciskiem na arabistykę i turkologię. [...] Mamy do czynienia z niezwykle wartościowym opracowaniem, będącym krokiem milowym w badaniach nad literaturą religijną Tatarów polsko-litewskich i translatologią koraniczną oraz porównawczą – koraniczno-biblijną. To ogromny wkład do polskich badań językoznawczych i religioznawczych.

Z recenzji prof. dr. hab. Marka Dziekana

Rozważania o przekładzie terminologii religijnej islamu w polskich tłumaczeniach Koranu na tle biblijnej tradycji translatorycznej, autorstwa dr Joanny Kulwickiej-Kamińskiej, to praca dojrzała, bardzo dobrze sproblematyzowana i uargumentowana. Samą koncepcję pracy oceniam jako bardzo fortunną, ale też niełatwą do realizacji, wymagającą bardzo szerokich kompetencji. I z tym wszystkim Autorka wyśmienicie sobie poradziła. Jej ustalenia, wywiedzione z obszernego materiału empirycznego, są przekonujące i z pewnością następni badacze problemu będą się do nich niejednokrotnie odwoływać. Recenzowaną książkę oceniam bardzo wysoko ze względu na niepodważalne wartości merytoryczne, udaną próbę usytuowania tworzonej przez translatorów religijnej terminologii islamu na tle chrześcijańskiej tradycji biblijnej, bogaty materiał źródłowy, kompetentne, szczegółowe analizy z uwzględnieniem problematyki z zakresu kultury i dogmatu islamu oraz chrześcijaństwa.

Z recenzji dr hab. Alicji Pihan-Kijasowej, prof. UAM

Wstęp / 7
1. Założenia teoretyczne opisu i cel prowadzonych badań / 7
2. Założenia metodologiczne / 19
3. Stan badań / 23
4. Dlaczego terminologia? / 37
5. Wybór tekstów źródłowych / 39
6. Charakterystyka tekstów źródłowych / 46
6.1. Szesnastowieczne przekłady Biblii na język polski / 46
6.1.1. Biblia brzeska (1563) / 48
6.1.2. Biblia nieświeska (1572) / 50
6.1.3. Biblia w przekładzie ks. Jakuba Wujka (1599) / 53
6.1.4. Biblia gdańska (1632) / 54
6.2. Tatarskie piśmiennictwo przekładowe / 55
6.2.1. Etiologia / 55
6.2.2. Autorzy i kopiści / 57
6.2.3. Rodzaje / 58
6.2.4. Wielojęzyczność / 60
6.2.5. Heterogeniczny charakter / 64
 6.2.6. Zawartość / 65
 6.2.7. Tatarski tefsir – pierwszy przekład Koranu na język słowiański / 65
 6.2.8. Problem transkrypcji i transliteracji / 65
6.3. Polskie drukowane przekłady Koranu / 72
 
Rozdział 1: Z problematyki przekładu Biblii i Koranu / 77
1.1. Czynniki ekstralingwistyczne – rola reformacji / 77
1.2. Przekład tekstów religijnych o charakterze Bożego Objawienia / 85
1.2.1. Warsztat tłumacza / 93
1.2.2. Biblijna tradycja przekładowa / 97
1.2.3. Specyfika przekładów koranicznych / 106
 
Rozdział 2: Przekład terminologii religijnej islamu na języki słowiańskie w zabytkach piśmiennictwa Tatarów
Wielkiego Księstwa Litewskiego / 108
2.1. Sylwetka tatarskiego tłumacza i ranga tatarskich przekładów Koranu na język polski / 108
2.2. Między przekładem wiernym i swobodnym / 111
2.3. Wpływy chrześcijańskie na literaturę rękopiśmienną Tatarów WKL / 131
2.4. Związki przekładów tatarskich ze staropolską literaturą biblijno-psałterzową i translacjami Biblii na język polski / 138
2.5. Sposoby i metody oddawania specyficznej terminologii islamu / 151
2.6. Stopień adaptacji obcych nazw własnych w świetle przeprowadzonych badań / 171
2.7. Wpływ tatarskich przekładów na rozwój i normalizację języka polskiego / 175
2.8. Polszczyzna północnokresowa w piśmiennictwie przekładowym Tatarów WKL / 177
 
Rozdział 3: Przekład terminologii religijnej islamu na język polski w drukowanych tłumaczeniach Koranu / 185
3.1. Metody przekładu / 185
3.2. Związki frazeologiczne – stopień wierności wobec tekstu wyjściowego, oryginalnego / 213
3.3. Porównanie współczesnych przekładów Koranu na język polski na przykładzie tłumaczenia terminologii religijnej islamu / 228
3.4. Odrębność przekładu wileńskich filomatów na tle innych tłumaczeń koranicznych / 234
3.5. Porównanie tatarskiego piśmiennictwa religijnego i przekładu wileńskich filomatów na przykładzie tłumaczenia terminologii religijnej islamu / 242
 
Zakończenie / 251
Literatura podmiotu i skróty tekstów źródłowych / 273
Słowniki etymologiczne i języka polskiego / 274
Słowniki języków obcych / 275
Słowniki tematyczne / 276
Literatura przedmiotu – obcojęzyczna / 277
Literatura przedmiotu – polskojęzyczna / 284
Indeks słowiańskich wyrazów i połączeń wyrazowych / 335
Indeks orientalnych wyrazów i połączeń wyrazowych / 352
Indeks nazw własnych / 354

Joanna Kulwicka-Kamińska