Pozycje składniowe frazy bezokolicznikowej we współczesnym zdaniu polskim

Prezentowana monografia należy do nurtu prac rozwijających aparat polskiej składni strukturalnej w kierunku badań nad pozycją składniową fraz różnego typu. Praca przynosi klasyfikację pozycji składniowych fraz bezokolicznikowych konotowanych przez formy czasowników. Zaproponowane ujęcie funkcjonowania polskiego bezokolicznika w zdaniu jako elementu ciągu realizacyjnego określonych typów pozycji składniowych umożliwia przedstawienie całościowego i na tle dotychczasowych rozwiązań oryginalnego obrazu funkcjonowania polskiego bezokolicznika jako konotowanego członu zdania prostego. Pozwala ponadto w sposób systematyczny i spójny metodologicznie opisać zjawisko równoważności frazy bezokolicznikowej wobec fraz innych typów. Przedstawione w pracy obserwacje na temat łączliwości składniowej bezokolicznika powinny zainteresować badaczy systemu gramatycznego polszczyzny, leksykografów, a także autorów materiałów dydaktycznych dla obcokrajowców uczących się języka polskiego.

Wstęp /9
1. Przedmiot, cel i charakter opisu /10
2. Forma bezokolicznikowa czasownika /14
2.1. Formy syntetyczne i analityczne /16
2.2. Bezokolicznikowość jako jedna z kategorii gramatycznych /20
2.3. Problem trybu /23
3. Różne opisy bezokolicznika w polskiej składni współczesnej /26
3.1. Tradycyjna składnia polska /26
3.2. Składnia struktur predykatowo-argumentowych /29
3.3. Składnia strukturalna /34
4. Porządek opisu /38

Rozdział I. Związki zależności, akomodacyjne i konotacyjne /41
1. Grupa bezokolicznikowa dystrybucyjnie podrzędna i niepodrzędna /41
1.1. Składnik bezpośredni konstrukcji /42
1.1.1. Budowa /42
1.1.2. Problem tzw. zwrotów frazeologicznych o kształcie grupy
bezokolicznikowej. Pierwsze ograniczenie materiału /46
1.2. Dystrybucja grupy bezokolicznikowej a jej akomodacja /50
1.2.1. Grupa bezokolicznikowa podrzędna /51
1.2.2. Grupa bezokolicznikowa niepodrzędna /52
1.3. Dystrybucja grupy bezokolicznikowej a jej związki konotacyjne /53
2. Grupa bezokolicznikowa podrzędna /54
2.1. Kryterium klasy gramatycznej nadrzędnika /54
2.1.1. Nadrzędniki werbalne /55
2.1.2. Inne typy nadrzędników /56
2.1.3. Przykłady trudniejsze /58
2.1.4. Drugie ograniczenie materiału /63
2.2. Kryterium konotacji podrzędnika /63
2.2.1. Ustalenia wstępne /63
2.2.2. Fraza bezokolicznikowa konotowana /66
2.2.3. Fraza bezokolicznikowa niekonotowana /68
2.2.4. Trzecie ograniczenie materiału /71
3. Grupa bezokolicznikowa niepodrzędna /71
3.1. Konotowana przez współskładnik /71
3.2. Niekonotowana jako współskładnik /75
3.3. Zakres analizy grup bezokolicznikowych niepodrzędnych /77
4. Podsumowanie /77

Rozdział II. Zasady opisu i klasyfikacji badanych pozycji składniowych /79
1. Ustalenia wstępne /79
1.1. Przegląd zastosowań pojęcia pozycja w składni polskiej /79
1.2. Prace autorów ośrodka toruńskiego /82
2. Tożsamość pozycyjna fraz /84
2.1. Testy formalne /85
2.2. Tożsamość relacji powierzchniowosyntaktycznej /90
2.3. Kwestia zachowania jednakowej relacji między aktantami głębinowymi /93
3. Rodzaje fraz ekwiwalentnych oraz uwarunkowania ich użycia /96
3.1. Frazy nominalne /96
3.1.1. Mianownikowe /96
3.1.2. Niemianownikowe /97
3.1.3. Tekstowe wykładniki fraz nominalnych /98
3.2. Frazy przyimkowo-nominalne /100
3.3. Frazy nienominalne /102
3.3.1. Frazy zdaniowe /102
3.3.2. Frazy niezdaniowe /104
3.4. Ciągi fraz ekwiwalentnych jako wyróżniki typów pozycji bezokolicznikowych /108
3.5. Ograniczenia w zastępowaniu INFP frazami innych typów /110
3.6. Problem prymarnej realizacji pozycji /113
4. Współwystępowanie innych pozycji konotowanych /116
4.1. Sposób formalizacji pozycji oraz ich ilość /116
4.2. Typy schematów zdaniowych /118
5. Schemat klasyfikacji /119
5.1. Zasób kryteriów i ich hierarchia /119
5.2. Wielostopniowość klasyfikacji /120
6. Zawartość i porządek dalszego opisu /122

Rozdział III. Pozycje o wyróżniku nominalnym mianownikowym /124

1. Wprowadzenie do klasyfikacji /124
1.1. Ciągi ekwiwalentów pozycyjnych /125
1.1.1. Ilość i typy fraz zdaniowych /125
1.1.2. Ekwiwalent nominalny dopełniaczowy /129
1.2. Zmienność formalizacji pozycji w obrębie leksemu czasownikowego /131
1.3. Problem akomodacji wzajemnej /132
1.3.1. Osobowość badanych czasowników /133
1.3.2. Związek akomodacyjny z formą czasownika /137
1.4. Współwystępowanie z innymi pozycjami /140
1.5. Zasady klasyfikacji /142
2. Klasyfikacja pozycji podmiotowych /144
3. Podsumowanie /151

Rozdział IV. Pozycje o wyróżniku nominalnym niemianownikowym /153
1. Rodzaje fraz alternujących z INFP /154
1.1. Frazy nominalne /154
1.2. Frazy innego typu /157
2. Inne pozycje współwystępujące przy danym nadrzędniku /160
3. Problem wartości czasu INFP /162
4. Klasyfikacja materiału /166
5. Podsumowanie /192

Rozdział V. Pozycje o wyróżnikach przyimkowo-nominalnych /194
1. Wprowadzenie do klasyfikacji /194
2. Klasyfikacja materiału /200
3. Podsumowanie /229

Rozdział VI. Pozycje pozbawione wyróżników nominalnych i przyimkowo-nominalnych /231
1. Wprowadzenie do klasyfikacji /231
1.1. Sposoby realizacji pozycji bezokolicznikowej /233
1.2. Współwystępowanie z innymi pozycjami /236
1.2.1. Obecność przy czasowniku pozycji podmiotowej i niepodmiotowej /236
1.2.2. Problem podmiotu przy czasownikach MIEĆ, MÓC, POWINIEN /238
2. Klasyfikacja materiału /242
3. Podsumowanie /250

Zakończenie /252
Dodatek A /255
Dodatek B /257
Dodatek C 261
Dodatek D 264
Symbole i skróty /266
Bibliografia /268
Syntactic Positions of Infinitive Phrases in Contemporary Polish (summary) /281

Małgorzata Gębka-Wolak