Kategoria:
Nauki humanistyczne / Etnologia i kulturoznawstwo
Tabu w polskiej bajce ludowej. Studium folklorystyczne
Rok wydania:2024
Nr wydania:Wydanie pierwsze
Liczba stron:386
ISBN:978-83-231-5998-8
eISBN:978-83-231-5999-5
Format:210 x 148
DOI:
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5999-5
OPIS
Z recenzji wydawniczej:
„Monografia Violetty Wróblewskiej (…) jest wyczerpującym opracowaniem zagadnienia tabu w polskiej kulturze ludowej. Autorka przestudiowała niezwykle bogatą literaturę przedmiotu zarówno polską, jak i obcojęzyczną. Dotarła też do bardzo wielu źródeł z dziedziny etnografii, folklorystyki i etnolingwistyki. Omówiła w swej rozprawie różne rodzaje tabu, rozpoznane i opisane przez badaczy na całym świecie. Zajęła się więc tabu językowym, żywieniowym, seksualnym i tabu śmierci. Jako materiał do swych analiz wybrała jeden gatunek folkloru – bajkę. Imponująca jest liczba źródeł, do których dotarła w poszukiwaniu przykładów na występowanie zjawiska tabu w polskich bajkach ludowych”.
„Praca Violetty Wróblewskiej (…) stanowi niewątpliwie nowe ujęcie od dawna obecnej w refleksji badaczy folkloru problematyki gatunkowego zróżnicowania szeroko rozumianej bajki ludowej. Oryginalność tego ujęcia widziałabym w udanej próbie syntetycznej prezentacji różnych gatunków i odmian gatunkowych, bez preferowania w konstrukcji tego obrazu ludowej bajki magicznej, najczęściej dotąd przez badaczy analizowanej a nawet wręcz identyfikowanej z istotą bajki (bajka właściwa). Do realizacji podjętego zdania badawczego niezbędne okazało się doświadczenie autorki w zakresie badania tekstów bajek nowelistycznych a także przekazów wierzeniowych, co w efekcie zadecydowało o tym, że zaprezentowany obraz określić można jako przekonywający a ponadto swoiście „wyważony”. Znaczny udział w konstrukcji naukowego wywodu własnych przemyśleń i interpretacji wykraczających poza utrwalone świadomości badaczy opinie, czynią tę publikację niewątpliwie potrzebną, a także atrakcyjną pod względem czytelniczym”.
„Monografia Violetty Wróblewskiej (…) jest wyczerpującym opracowaniem zagadnienia tabu w polskiej kulturze ludowej. Autorka przestudiowała niezwykle bogatą literaturę przedmiotu zarówno polską, jak i obcojęzyczną. Dotarła też do bardzo wielu źródeł z dziedziny etnografii, folklorystyki i etnolingwistyki. Omówiła w swej rozprawie różne rodzaje tabu, rozpoznane i opisane przez badaczy na całym świecie. Zajęła się więc tabu językowym, żywieniowym, seksualnym i tabu śmierci. Jako materiał do swych analiz wybrała jeden gatunek folkloru – bajkę. Imponująca jest liczba źródeł, do których dotarła w poszukiwaniu przykładów na występowanie zjawiska tabu w polskich bajkach ludowych”.
„Praca Violetty Wróblewskiej (…) stanowi niewątpliwie nowe ujęcie od dawna obecnej w refleksji badaczy folkloru problematyki gatunkowego zróżnicowania szeroko rozumianej bajki ludowej. Oryginalność tego ujęcia widziałabym w udanej próbie syntetycznej prezentacji różnych gatunków i odmian gatunkowych, bez preferowania w konstrukcji tego obrazu ludowej bajki magicznej, najczęściej dotąd przez badaczy analizowanej a nawet wręcz identyfikowanej z istotą bajki (bajka właściwa). Do realizacji podjętego zdania badawczego niezbędne okazało się doświadczenie autorki w zakresie badania tekstów bajek nowelistycznych a także przekazów wierzeniowych, co w efekcie zadecydowało o tym, że zaprezentowany obraz określić można jako przekonywający a ponadto swoiście „wyważony”. Znaczny udział w konstrukcji naukowego wywodu własnych przemyśleń i interpretacji wykraczających poza utrwalone świadomości badaczy opinie, czynią tę publikację niewątpliwie potrzebną, a także atrakcyjną pod względem czytelniczym”.
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów / 9
Wprowadzenie / 11
Rozdział 1. Tabu chłopskie – tabu bajkowe, czyli zmysły pod kontrolą / 49
Sensualność a tradycyjna kultura chłopska / 52
Zmysły w codziennym życiu chłopstwa / 58
Zmysły i tabu w kulturze ludowej / 67
Tabu a bajka ludowa / 74
Rozdział 2. Tabu językowe, czyli słowo i milczenie w bajce ludowej / 83
Tabu językowe w kulturze ludowej / 83
Magia słowa a tabu w bajce ludowej / 98
Naruszanie tabu językowego przez człowieka / 109
Tabu językowe a przedstawiciele sacrum / 125
Tabu i magia milczenia / 128
Rozdział 3. Zakazane pokarmy i napoje, czyli bajkowe tabu żywieniowe / 139
Tabu żywieniowe w tradycji chłopskiej / 139
Zakazy żywieniowe w folklorze / 147
Konsumpcja zakazanych potraw i napojów w bajkach / 151
Niegodne traktowanie pokarmów / 163
Skutki łamania zakazów żywieniowych / 167
Magiczne potrawy i napoje / 174
Ludzkie mięso jako tabu / 185
Rozdział 4. Chłopska miłość, czyli tabu seksualne w bajkach ludowych / 203
Tabu seksualne w kulturze ludowej / 203
Miłość i pożądanie / 211
Przyrodzenie w ludowej fizjonomice a tabu / 221
Seksualność i tabu w bajkach ludowych / 228
Kontakty seksualne / 233
Zakazane związki / 242
Kazirodztwo / 253
Włosy i narządy płciowe / 262
Rozdział 5. Martwe ciała i dusze, czyli bajki ludowe wobec tabu śmierci / 291
Śmierć i tabu w tradycji ludowej / 297
Nagła śmierć w bajkach ludowych / 306
Martwe ciało i jego części w praktykach magicznych / 315
Ciała demoniczne – zmarli wracają na ziemię / 318
Dusze wśród ludzi / 333
Tabu śmierci i ograniczenia czasowo-przestrzenne / 336
Zakończenie / 343
Bibliografia / 351
Nota bibliograficzna / 373
Indeks nazwisk / 375
Summary / 385
Wprowadzenie / 11
Rozdział 1. Tabu chłopskie – tabu bajkowe, czyli zmysły pod kontrolą / 49
Sensualność a tradycyjna kultura chłopska / 52
Zmysły w codziennym życiu chłopstwa / 58
Zmysły i tabu w kulturze ludowej / 67
Tabu a bajka ludowa / 74
Rozdział 2. Tabu językowe, czyli słowo i milczenie w bajce ludowej / 83
Tabu językowe w kulturze ludowej / 83
Magia słowa a tabu w bajce ludowej / 98
Naruszanie tabu językowego przez człowieka / 109
Tabu językowe a przedstawiciele sacrum / 125
Tabu i magia milczenia / 128
Rozdział 3. Zakazane pokarmy i napoje, czyli bajkowe tabu żywieniowe / 139
Tabu żywieniowe w tradycji chłopskiej / 139
Zakazy żywieniowe w folklorze / 147
Konsumpcja zakazanych potraw i napojów w bajkach / 151
Niegodne traktowanie pokarmów / 163
Skutki łamania zakazów żywieniowych / 167
Magiczne potrawy i napoje / 174
Ludzkie mięso jako tabu / 185
Rozdział 4. Chłopska miłość, czyli tabu seksualne w bajkach ludowych / 203
Tabu seksualne w kulturze ludowej / 203
Miłość i pożądanie / 211
Przyrodzenie w ludowej fizjonomice a tabu / 221
Seksualność i tabu w bajkach ludowych / 228
Kontakty seksualne / 233
Zakazane związki / 242
Kazirodztwo / 253
Włosy i narządy płciowe / 262
Rozdział 5. Martwe ciała i dusze, czyli bajki ludowe wobec tabu śmierci / 291
Śmierć i tabu w tradycji ludowej / 297
Nagła śmierć w bajkach ludowych / 306
Martwe ciało i jego części w praktykach magicznych / 315
Ciała demoniczne – zmarli wracają na ziemię / 318
Dusze wśród ludzi / 333
Tabu śmierci i ograniczenia czasowo-przestrzenne / 336
Zakończenie / 343
Bibliografia / 351
Nota bibliograficzna / 373
Indeks nazwisk / 375
Summary / 385
Recenzje
Autorzy
- Okolice. Rocznik Etnologiczny, 5 (2007)
- Ludowa bajka nowelistyczna. Źródła, wątki, konwencje
- Podanie - legenda w tradycji ludowej i literackiej
- Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej
- "Od potworów do znaków pustych". Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci
- Kultura studencka. Z badań folklorystycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika
- Folklor - tradycja i współczesność
- Kultura wsi w egodokumentach
- Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej
- Litteraria Copernicana 3(23)/2017: Dziecko i dzieciństwo
- Słownik polskiej bajki ludowej, t. 1–3
- Folklor polski i litewski. Źródła – adaptacje – interpretacje
- Bajka ludowa i nie-ludowa w badaniach interdyscyplinarnych
- Bajka ludowa na Kujawach. Antologia tekstów z lat 1955–1966
Violetta Wróblewska
Violetta Wróblewska – folklorystka, kulturoznawczyni, literaturoznawczyni. Pracuje w Instytucie Nauk o Kulturze UMK w Toruniu; kieruje Pracownią Badań nad Folklorem. Redaktorka Słownika polskiej bajki ludowej (Toruń 2018; wersja on-line: bajka.umk.pl) powstałego w ramach grantu NPRH. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie „Twórczość ludowa”. Redagowała oraz współredagowała liczne prace zbiorowe dotyczące tematyki folkloru oraz literatury i kultury dziecięco-młodzieżowej. Jest autorką monografii: Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku (2003), Ludowa bajka nowelistyczna (źródła – wątki – konwencje) (2007), „Od potworów do znaków pustych”. Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci (2014) oraz autorką edycji źródeł Bajka ludowa na Kujawach. (Antologia tekstów z lat 1955–1966) (2022).
Książki autora:
- Tabu w polskiej bajce ludowej. Studium folklorystyczne - Okolice. Rocznik Etnologiczny, 5 (2007)
- Ludowa bajka nowelistyczna. Źródła, wątki, konwencje
- Podanie - legenda w tradycji ludowej i literackiej
- Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej
- "Od potworów do znaków pustych". Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci
- Kultura studencka. Z badań folklorystycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika
- Folklor - tradycja i współczesność
- Kultura wsi w egodokumentach
- Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej
- Litteraria Copernicana 3(23)/2017: Dziecko i dzieciństwo
- Słownik polskiej bajki ludowej, t. 1–3
- Folklor polski i litewski. Źródła – adaptacje – interpretacje
- Bajka ludowa i nie-ludowa w badaniach interdyscyplinarnych
- Bajka ludowa na Kujawach. Antologia tekstów z lat 1955–1966
Powiązane
Książka
Oprawa twarda
Słownik polskiej bajki ludowej, t. 1–3
Violetta Wróblewska
150,00 zł
Książka
Kultura wsi w egodokumentach
Hubert Czachowski, Violetta Wróblewska
od 4,92 zł
Książka
Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne
Piotr Grochowski
od 4,92 zł
Książka
Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej
Magdalena Zowczak
od 4,92 zł
1/
Inne z tej kategorii
NOWOŚĆ
Książka
Diabeł tkwi w szczegółach. Znaki świata nadprzyrodzonego w życiu codziennym wsi
Robert Piotrowski
od 30,00 zł
NOWOŚĆ
Książka
Badanie środowiska przyrodniczego w naukach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych
od 28,00 zł
NOWOŚĆ
Książka
Od prezentowania dzieł do tworzenia krytycznej wiedzy. Eksperymenty kuratorskie w publicznym koncercie pierwszych dekad XXI wieku
Monika Pasiecznik
od 38,00 zł
NOWOŚĆ
Książka
Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii, t. 10
Aleksander Smoliński
od 55,00 zł
1/