"Od potworów do znaków pustych". Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci

seria:Paralele: Folklor - Literatura - Kultura autorzy:

Violetta Wróblewska

38,00 zł Najniższa cena z 30 dni: 38,00 zł

Druk na żądanie (min 1 szt.) Wysyłamy w przeciągu 20 dni roboczych

szt

od 4,92

Przekierowanie do ibuk.pl

Rok wydania:2014 Nr wydania:pierwsze Liczba stron:276 ISBN:978-83-231-3151-9

zobacz fragment

OPIS

Książka poświęcona jest postaciom demonicznym w twórczości pisarzy polskich XIX-XXI wieku. Jej bohaterami są najpopularniejsze i najbardziej charakterystyczne postaci z literatury dziecięcej, takie jak Baba Jaga, smok i krasnal, chociaż nie brak informacji o strzydze, topielcu czy dziwożonie. W pracy podjęto problematykę pochodzenia wymienionych istot, pokazano ich rolę w ludowej demonologii, a następnie przedstawiono ich różnorakie metamorfozy, zarówno w folklorze tradycyjnym, jak i w utworach dla dzieci. Zasadnicza teza monografii, zasugerowana w jej tytule, wyraźnie wskazuje kierunek opisanych przemian – od postaci przerażających, demonicznych, w których istnienie niejednokrotnie wierzono, w postaci fantastyczne, o dużym ładunku komizmu czy utylitaryzmu; od kulturowych znaków o wyraźnym wydźwięku moralistycznym po znaki semantycznie puste, pozbawione jakiejkolwiek głębi znaczeniowej służącej kształtowaniu charakteru czy choćby gustu estetycznego odbiorców. Przyczyna opisanych w rozprawie przekształceń i procesów (m.in. karnawalizacji, symplifikacji, hiperbolizacji, infantylizacji) silnie związana jest ze zmianami kulturowymi, zwłaszcza z zanikiem tradycyjnej kultury ludowej, stanowiącej główny punkt odniesienia dla charakteryzowanych w rozprawie postaci, jak i ze stopniowym zawłaszczaniem jej elementów przez twórców kultury popularnej, kierujących się pobudkami komercyjnymi. W pracy wskazano także pozytywne przykłady wykorzystania polskiego folkloru przez pisarzy, ale zdecydowanie znajdują się one w mniejszości. W finalnej części rozprawy, obok rozważań teoretycznych, zawarto próbę opisu przekształceń materiału ludowego na poziomie literatury dla młodzieży (na przykładzie fantasy), wskazując nieco odmienne tendencje w kreacji wizerunków demonów niż te widoczne w twórczości dla najmłodszych (obok symplifikacji wyraźnie widoczna skłonność do brutalizacji i erotyzacji bohaterów).

SPIS TREŚCI

Wstęp / 7

Rozdział 1. Od demonów ludowych do demonów literackich / 21
1.1 Demony ludowe / 23
1.2 Demony literackie / 39

Rozdział 2. Baba Jaga w folklorze i w literaturze dla najmłodszych / 51
2.1. Kim jest Baba Jaga? / 51
2.2. Jędza w polskich opowieściach ludowych / 61
2.3. Raz, dwa, trzy, Baba Jaga patrzy – demon w folklorze dziecięcym / 72
2.4. Baba Jaga w literaturze dla dzieci / 78

Rozdział 3. Smok w tradycji ludowej i literackiej / 103
3.1. Wyobrażenia smokow i ich funkcje w kulturze ludowej / 103
3.2. Smoki w ludowych bajkach magicznych / 113
3.3. Smok wawelski i inne smoki w polskiej literaturze dla dzieci / 121

Rozdział 4. Krasnal, kraśnię, ubożę. Ludowe i literackie obrazy krasnoludków / 149
4.1. Krasnale w polskiej prozie ludowej / 150
4.1.1. Kraśniaki jako bohaterowie podań wierzeniowych / 153
4.1.2. Krasnale w bajkach magicznych / 159
4.2. Literackie obrazy krasnoludkow / 165

Rozdział 5. Strzyga jako bohater baśni literackiej i fantasy, czyli demon na warsztacie literata / 197
5.1. Strzyga w wersji ludowej / 198
5.2. Obraz strzygi w baśni literackiej (Strzyga Romana Zmorskiego) / 205
5.3. Strzyga jako bohater fantasy (Wiedźmin Andrzeja Sapkowskiego) / 218

Zakończenie / 235
Spis ilustracji / 245
Bibliografia / 247
Nota bibliograficzna / 267
Indeks nazwisk / 269

Recenzje

Autorzy

Violetta Wróblewska

folklorystka i literaturoznawczyni w Zakładzie Folklorystyki i Literatury Popularnej UMK w Toruniu. Zajmuje się folklorem, kulturą i literaturą dziecięcą oraz popularną. Jest autorką książek Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku (2003), Z zagadnień kultury popularnej (2007), Ludowa bajka nowelistyczna (źródła – wątki – konwencje) (2007) oraz współredaktorką tomów: Genologia literatury ludowej (2002), W kręgu folkloru, literatury i języka (2003), Podanie – legenda w tradycji ludowej i literackiej (2007), Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej (2011), Toruń tam i powrotem. Szkice z antropologii miasta (2011), Za miedzę, za morze, w zaświaty... Kulturowe wymiary podróżowania (2012).

Książki autora:

- Okolice. Rocznik Etnologiczny, 5 (2007)
- Ludowa bajka nowelistyczna. Źródła, wątki, konwencje
- Podanie - legenda w tradycji ludowej i literackiej
- Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej
- "Od potworów do znaków pustych". Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci
- Kultura studencka. Z badań folklorystycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika
- Folklor - tradycja i współczesność
- Kultura wsi w egodokumentach
- Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej
- Litteraria Copernicana 3(23)/2017: Dziecko i dzieciństwo
- Słownik polskiej bajki ludowej, t. 1–3
- Folklor polski i litewski. Źródła – adaptacje – interpretacje
- Bajka ludowa i nie-ludowa w badaniach interdyscyplinarnych
- Bajka ludowa na Kujawach. Antologia tekstów z lat 1955–1966