Studiował w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku (1956-1962), na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1965-1970) oraz w Instytucie Katolickim w Paryżu (1972-1973). Doktorat nauk teologicznych uzyskał w roku 1970 na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Habilitował się w zakresie pedagogiki religii w roku 1993 na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych otrzymał w 2001 roku. W 1969 został zatrudniony jako wykładowca pedagogiki religii i katechetyki w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku. W latach 1978-1997 był redaktorem naczelnym dwumiesięcznika naukowego „Ateneum Kapłańskie". W 1994 roku zatrudniony jako profesor nadzwyczajny na Wydziale Teologii Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Od 1996 roku na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1996-2003 kierownik Zakładu Edukacji Chrześcijańskiej w Instytucie Pedagogiki UMK. Po powstaniu Wydziału Teologicznego UMK w latach 2001-2005 był pierwszym jego dziekanem. Od 2003 roku zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego w UMK. Od 1997 roku założyciel i redaktor naukowy czasopisma „Paedagogia Christiana". Publikacje z zakresu antropologicznych i teologicznych podstaw edukacji religijnej młodzieży, pedagogii biblijnej oraz podstaw wychowania personalistycznego w chrześcijaństwie.
Paedagogia Christiana 2(24)/2009
„Paedagogia Christiana” jest czasopismem (półrocznikiem), wydawanym od 1997 roku na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (zeszyty 1-4 ukazały się w Wydawnictwie Adam Marszałek), poświęconym problematyce pedagogiki chrześcijańskiej oraz pedagogiki religii. Każdy zeszyt zawiera cztery działy: 1 — Artykuły i rozprawy; 2 — Z pedagogiki rodziny; 3 — Sprawozdania; 4 — Recenzje. Zadaniem pisma jest przede wszystkim ukazywanie chrześcijańskich inspiracji i tradycji w wychowaniu i refleksji o nim. Do takich zagadnień należą m.in. filozoficzno-antropologiczne i biblijno-teologiczne podstawy wychowania człowieka oraz problematyka wychowania obecna w nauczaniu Kościoła katolickiego. Wiele miejsca poświęca się współczesnym uwarunkowaniom wychowania człowieka, dyskusjom nad najtrudniejszymi problemami i aktualnymi pytaniami, stawianymi w obrębie szeroko podjętej edukacji religijnej. Innym zagadnieniem, podejmowanym na łamach pisma, jest problematyka wychowania człowieka w społeczeństwie pluralistycznym i wielokulturowym. Pismo prezentuje pedagogikę religii jako atrakcyjną ofertę dla współczesnego wychowania oraz aktualność chrześcijańskiego ideału wychowawczego. Jest otwarte na problematykę szeroko pojętej edukacji religijnej całego chrześcijaństwa, a także zagadnienia dialogu międzyreligijnego i międzywyznaniowego. Wskazuje na szczególne wyzwania, stające w tym zakresie przed pedagogiką religii, a zwłaszcza wychowania do dialogu i tolerancji, troski o własną tożsamość z jednoczesnym otwarciem na innych.
Podmiotowość - według Rabczyńskiego - to bezpośrednie doświadczenie istnienia własnego „ja" jako samoistnego podmiotu stanowiącego centrum wszystkich „moich" czynności. Termin ten odnosi się zazwyczaj przede wszystkim do człowieka, to on bowiem jest podmiotem, czyli tym, który doświadcza, rozumuje, myśli, dokonuje świadomych wyborów, tworzy. Podmiotowość - jak podkreśla J. Socha - to prawo do istnienia w świecie i dostrzeżenie własnej wartości w samym fakcie istnienia. Uznanie podmiotowości jednostki, jej istnienia i obecności w realnym świecie to pierwszy i konieczny warunek relacji z jednostką i warunek międzyosobowego dialogu. Pierwszych śladów refleksji na temat podmiotowości możemy doszukać się już u wielkich filozofów starożytności. Dopiero jednak chrześcijaństwo pojęciu temu nadało szczególną treść: pojęcie podmiotowości znalazło swoje umocnienie dzięki chrześcijańskiej koncepcji osoby i wolności człowieka oraz związanej z nią odpowiedzialności.
Starożytna moira czy fatum jak też związana z nimi zależność człowieka od zewnętrznych sił decydujących o jego losie i przyszłości nie pozwalały na realizowanie swojego życia w całkowitej wolności, wręcz uzależniały ludzkie myślenie od szeregu uwarunkowań niepozwalających faktycznie czuć się odpowiedzialnym i wolnym. Na fakt ten wskazywał bardzo wyraźnie św. Paweł w 1 Liście do Koryntian, gdy spotkał się z przejawami takiego myślenia nawet wśród samych chrześcijan (por. szczególnie pierwszy rozdział 1 Kor). W Liście do Galatów natomiast św. Paweł wskazywał: „Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli" (Ga 5, 1).
Nie sięgając do szczególnej analizy rozwoju tego pojęcia i refleksji pedagogicznej na temat podmiotowości, wspomnijmy tu o wadze prac, które na ten temat publikował Karol Wojtyła. Zajmował się on bardzo często filozofią człowieka. Jak podkreśla A. Rynio, chodziło mu nie tylko o studium istoty człowieka, ale i o wyjaśnienie ludzkiego doświadczenia. Karol Wojtyła w swojej filozofii osoby, w osobowym „ja" wyróżniał dwa aspekty: podmiotowość ontyczną i podmiotowość przeżyciową. Osoba ludzka w jego ujęciu jest kimś jedynym i niepowtarzalnym. Jest podmiotem istnienia i działania, podmiotem indywidualnym i osobowym, przeżywającym swoje czyny, doznania, a przede wszystkim swoją własną podmiotowość. Ponieważ problematyka podmiotowości jest dziś w jakiejś mierze obecna także w refleksji pedagogicznej, postanowiliśmy poświęcić temu zagadnieniu tematyczną część publikacji kolejnego numeru „Paedagogia Christiana". Część ta została przygotowana przez powołany w 2005 r. pod naukową opieką ks. prof. Mariana Nowaka z KUL Zespół Pedagogiki Chrześcijańskiej jako nowy Zespół Problemowy Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Głównym celem Zespołu jest odbudowanie w polskiej myśli pedagogicznej zaniedbanego przez dziesięciolecia po II wojnie światowej dialogu między pedagogiką a teologią.
Od Redakcji
- Jerzy Bagrowicz, Marian Nowak - Od redakcji
Artykuły i rozprawy
- Renata Jasnos - Dydaktyczny charakter biblijnej księgi na przykładzie Deuteronomium
- Marek Raszewski - Edom jako instrumentum paedagogicum Boskiego Wychowawcy w Starym Testamencie
- Witold Starnawski - Matka głupich? Filozoficzne aspekty nadziei
- Jarosław Gara - To, co idealne, i to, co faktyczne - analiza zmiennych hipotetycznych i faktycznych aktów wychowania
- Małgorzata Laskowska - Teologiczne podstawy wychowania do galenosfery
- Jerzy Smoleń - Formacja ludzka katechetów
- Piotr Stolecki - Obraz siebie u dziewcząt po doświadczeniu traumy
- Anna Szylar - Z dziejów szkoły żeńskiej w Staniątkach w 2. połowie XIX wieku
- Renata Ernst-Milerska - Kontekst migracyjny jako czynnik różnicujący osiągnięcia szkolne uczniów w Niemczech
- David Lutz - Krytyczne ujęcie Johna Deweya filozofii wychowania
Z pedagogiki rodziny
- Anna Więcławska - Ojcostwo w świecie współczesnym
Sprawozdania
- Piotr Chrzszczonowicz - Sekty - wolność czy zniewolenie? Zagadnienia interdyscyplinarne, Toruń 26 listopada 2009 r.
Recenzje
- Grzegorz Grzybek - Vasil Gluchman, Etika a reflexie morálky, Filozofická fakulta Prešovskej univerzity, Prešov 2008, ss. 282.
- Jarosław Horowski - Witold Starnawski, Prawda jako zasada wychowania. Podstawy pedagogii personalistycznej w nawiązaniu do myśli Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2008, ss. 580.
- Ewa Studzińska - Władysława Szulakiewicz (red.), Świat idei edukacyjnych. Zbiór studiów ofiarowanych Księdzu Profesorowi Jerzemu Bagrowiczowi w 70. rocznicę urodzin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008, ss. 344.
- Jarosław Horowski - Jerzy Rydzewski, Praca z młodzieżą w polskich parafiach salezjańskich. Z badań nad systemem prewencyjnym w duszpasterstwie parafialnym, Białystok-Rottenbuch 2009, Wydawnictwo BUK, ss. 288.
Podmiotowość w pedagogice chrześcijańskiej
- Marian Nowak - Podmiotowość – jej znaczenie i wartość w pedagogice chrześcijańskiej
- Stanisław Zarzycki - Człowiek jako podmiot w ujęciu teologicznym
- Maria Małgorzata Boużyk - Czy filozofia może za-szkodzić nauczycielowi? Kilka uwag o zagubionej tożsamości człowieka i filozofii
- Edyta Wolter - Podmiotowość jako kategoria pedagogiczna
- Jarosław Horowski - Podmiotowość w pedagogice chrześcijańskiej o inspiracji tomistycznej
Jerzy Bagrowicz
- Towarzyszyć wzrastaniu
- Edukacja religijna
- Fides Quaerens Intellectum. Wiara poszukująca zrozumienia
- Zapoznane wymiary edukacji / Verkannte Dimensionen der Bildung. Polsko-niemieckie ekumeniczne kolokwium pedagogiczno-religijne
- Stawać się bardziej człowiekiem. Z podstaw edukacji religijnej
- Wy Mnie nazywacie "Nauczycielem" i "Panem" i dobrze mówicie (J 13, 13). Wychowanie w tradycji biblijnej późnożydowskiej i wczesnochrześcijańskiej
- Jan Paweł II. Związki z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Z okazji beatyfikacji
- Edukacyjny potencjał religii
- Paedagogia Christiana 1(19)/2007
- Paedagogia Christiana 2(20)/2007
- Paedagogia Christiana 2(28)/2011
- Paedagogia Christiana 1(27)/2011
- Paedagogia Christiana 2(26)/2010: Dialog - religia - edukacja II
- Paedagogia Christiana 1(25)/2010: Dialog - religia - edukacja I
- Paedagogia Christiana 1(31)/2013: Status i tożsamość pedagogiki chrześcijańskiej
- Paedagogia Christiana 2(32)/2013
- Paedagogia Christiana 1(33)/2014: Liberal education
- Paedagogia Christiana 2(34)/2014
- Ocalić dziedzictwo. Świętemu Janowi Pawłowi II w X rocznicę nadania doktoratu honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
- Paedagogia Christiana 1(23)/2009
- Paedagogia Christiana 2(24)/2009
- Paedagogia Christiana 2(22)/2008
- Tym, których spotykałem. Zapiski i wspomnienia z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika