Czas i to, co ludzkie. Szkice z chronozofii i kultury
Świat anonsuje swoje istnienie czasowo. Dlatego kryzys doświadczania czasu jest też kryzysem istnienia. Tracąc czasowe koordynaty nie jesteśmy w stanie zrozumieć, że bytowanie jest zawsze byciem-już-w i byciem-już-z, zaś „moja historia" nie jest tylko „moja", lecz należy ona do całego istnienia, które wypełnia się przez wczoraj, dzisiaj i jutro. Czas uniemożliwia upadek w Ja i wyrasta z „bycia-z". Jest jakąś siłą przeciwdziałającą samotności i zafałszowaniu istnienia. Bez czasu łatwo stajemy się więźniami tego, co „tu" i zaczynamy sądzić, że jedynie „bycie tu i tak" wyznacza całe nasze bytowanie. Ten, kto jest wrażliwy na czas, ma jakąś niezdolność do życia tylko w „tu i tak" i uznania, że wszystko obraca się wokół niego. Paradoksalnie, dopiero czas wskazuje, że nie jesteśmy wcale przypadkowym i tymczasowym istnieniem, lecz jesteśmy zawsze z kimś, w czymś i dla kogoś. Czas chroni nas przed tym, byśmy sami siebie nie uznali za boga. Dlatego zabiegać i troszczyć się o czas jest naszym zadaniem, od którego nie należy się zbyt łatwo uwalniać.
Nominacja do Nagrody im. Jana Długosza (2012)
Prolog /7
Wprowadzenie / 11
1. Czas i relacje: relacyjny charakter czasu / 21
Czym jest czas? - Skąd jest czas?/ 25
Nie przemijanie, lecz rezultat relacji / 28
Relacje temporalne: teraźniejszość / 33
Relacje temporalne: przeszłość i przyszłość / 42
Relacje temporalne: wieczność / 46
Utrata czasowych koordynatów/ 51
Żyć bez czasu / 55
Eliminacja czasu: świat atemporalny/ 60
To, co inne, i czas / 66
2. Temporalizm i racjonalizm ./ 73
Rozum i my w czasie / 77
Logika, myślenie, przestrzeń / 81
Czas i rozum / 86
Rozum: od przestrzeni do czasu / 90
3. Metafizyka: człowiek i czas/ 97
Pytanie o człowieka / 100
Niepewność aksjologiczna / 104
Czas i nasz świat / 105
Czas i metafizyka / 110
Czas i uniwersalizm / 114
Czas i „cóż to jest prawda?" / 109
Czas i prawda: hermeneutyka / 125
Człowiek i czas / 129
Czas jako droga do człowieka / 133
Byt, nicość, czas / 135
4. Czas i kategorie świadomości interkulturowej / 141
Spotkanie z odmiennością / 147
Wielokulturowość i interkulturowość / 152
Kategorie świadomości interkulturowej / 157
Jedność - wielość / 161
Zamkniętość - otwartość / 165
Centryzm - policentryzm / 168
Obcy - swój / 171
Czas i dialog / 181
5. Czas i kryzys kultury / 187
Czas, przestrzeń i kultury / 192
Temporalizm kultury Zachodu / 199
Orientacje temporalne / 203
Obecność przeszłości / 206
Ucieczka od czasu / 215
Czas i nihilizm / 218
Czas, kryzys i filozofia / 222
6. Filozofia i czas polityki / 231
Czas polityczny / 235
Przestrzeń i czas w polityce / 241
Czas teraźniejszy i polityka / 245
Filozof i polityk / 250
Filozof i polityk - nieudana para / 256
Filozofia współczesna - myśl na usługach czasu / 261
Polityka współczesna - w poszukiwaniu wieczności? / 268
7. Religijny wymiar czasu, czasowy wymiar religii / 273
Sekularyzacja - postawić na przestrzeń / 277
Bóg i przestrzeń / 283
Religia i współczesny problem z doświadczeniem / 288
Postsekularyzm - odkrycie czasu / 295
Czas trudnych i łatwych powrotów religii / 298
Czas i powrót religii / 306
Czas i człowiek religijny / 309
Religia i czas / 321
Posłowie: czas, poezja i trzy wiersze / 325
Summary / 343
Literatura cytowana / 355
Marek Lechniak
Marek Szulakiewicz
Profesor, filozof kultury, absolwent Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, stypendysta Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) i Österreichischer Austauschdienst (ÖAD) w Wiedniu, Lipsku i Heidelbergu, zatrudniony na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych UMK. Zajmuje się filozofią kultury, antropologią, filozofią dialogu, filozofią religii oraz metafizyką. W swoich badaniach podejmuje najistotniejsze problemy współczesnej kultury i metafizyki. Dotyczą one między innymi: kondycji człowieka w kulturze współczesnej, kategorii dialogu, problemów związanych z rozumieniem, miejsca religii w świecie współczesnym, uwikłania człowieka w czasowość istnienia. Jest autorem wielu książek i licznych artykułów poświęconych filozofii współczesnej. Szczególnie należy wskazać: Filozofia w Heidelbergu (1995), Filozofia jako hermeneutyka (2006), Czas i to, co ludzkie (2011, nominowana do nagrody Feniks 2012 oraz do Nagrody im. Jana Długosza 2012), O człowieku w czasach trudnych (2012), Poszukiwania metafizyczne (2014), Filozofia na co dzień. 365 dni z filozofią (2015), Naznaczeni tymczasowością. Wprowadzenie do teorii istnienia (2017), Zrozumieć świat współczesny (2018), „Uczyń nas otwartymi”. Studia z filozofii otwartości (2021).
- Filozofia jako hermeneutyka
- Fundamentalizm i kultury
- Religia i czas
- Wolność w epoce poszukiwań
- Granice i ograniczenia. O doświadczeniu granic i ich przekraczaniu
- Czas i to, co ludzkie. Szkice z chronozofii i kultury
- Religie i religijność w świecie współczesnym
- O człowieku w czasach trudnych. Urywki filozoficzne
- Zapiski z przełomu wieków
- Poszukiwania metafizyczne
- Filozofia na co dzień. 365 dni z filozofią
- Naznaczeni tymczasowością. Wprowadzenie do teorii istnienia
- Zrozumieć świat współczesny
- Otwartość. Nadzieje i zagrożenia
- „Uczyń nas otwartymi”. Studia z filozofii otwartości
- Człowiek i jego sprawy. Eseje filozoficzne