Profesor, filozof kultury, absolwent Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, stypendysta Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) i Österreichischer Austauschdienst (ÖAD) w Wiedniu, Lipsku i Heidelbergu, zatrudniony na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych UMK. Zajmuje się filozofią kultury, antropologią, filozofią dialogu, filozofią religii oraz metafizyką. W swoich badaniach podejmuje najistotniejsze problemy współczesnej kultury i metafizyki. Dotyczą one między innymi: kondycji człowieka w kulturze współczesnej, kategorii dialogu, problemów związanych z rozumieniem, miejsca religii w świecie współczesnym, uwikłania człowieka w czasowość istnienia. Jest autorem wielu książek i licznych artykułów poświęconych filozofii współczesnej. Szczególnie należy wskazać: Filozofia w Heidelbergu (1995), Filozofia jako hermeneutyka (2006), Czas i to, co ludzkie (2011, nominowana do nagrody Feniks 2012 oraz do Nagrody im. Jana Długosza 2012), O człowieku w czasach trudnych (2012), Poszukiwania metafizyczne (2014), Filozofia na co dzień. 365 dni z filozofią (2015), Naznaczeni tymczasowością. Wprowadzenie do teorii istnienia (2017), Zrozumieć świat współczesny (2018), „Uczyń nas otwartymi”. Studia z filozofii otwartości (2021).
Filozofia jako hermeneutyka
Wiek XX w marzeniach filozofów miał przebudzić filozofię do życia owocnego, praktycznego. W tym kontekście pojawiła się również hermeneutyka filozoficzna. Zmieniała ona tradycyjną zależność konkretnego życia od filozofii na zależność filozofii od konkretnego życia. Hermeneutyka może w tym kontekście być odebrana jako samozniesienie dotychczasowej filozofii, która chciała być myśleniem „ostatecznych rozstrzygnięć". Teraz filozofia ta odkrywa, że bytu nie można obiektywnie poznać, lecz można tylko chcieć zrozumieć. Zrywa z boskim nastawieniem człowieka wobec świata i podkreśla, że jest to zawsze nastawienie nasze, ludzkie. Często oskarża się hermeneutykę o perspektywizm, myląc ją z tymi współczesnymi filozofiami, które jednoznacznie wskazują na konieczność życia bez absolutnych, uniwersalnych zasad, prawd i wartości. Tak jak epoka nowożytna odkrywała nieskończoność przestrzeni, otwierała świat i nadawała wszechświatowi nieskończony charakter, tak samo hermeneutyka dzisiaj „otwiera czas", umożliwiając przejście od myślenia w kategoriach własnej historii, kultury, do myślenia w kategoriach tego, co „nie jest własne", jest zaś często „obce" i „inne". W ten sposób możliwa staje się synchronizacja różnych czasów historycznych, kultur, odmiennych przeszłości, poglądów i odbioru świata. Zadanie, jakie zostało postawione w tej książce, sprowadza się do ukazania tylko niektórych problemów, jakie pojawiają się wtedy, gdy hermeneutyka wyznacza podstawowy rys kultury, filozofia zaś staje się hermeneutyką.
Wstęp / 7
Metodologia hermeneutyki / 31
Warunki hermeneutyki / 34
Zadanie hermeneutyczne / 37
Praktyka rozumienia / 53
Teoria rozumienia / 62
Logika hermeneutyczna / 69
Z historii hermeneutyki / 81
Hermeneutyka Wilhelma Diltheya / 83
Martin Heidegger - hermeneutyka bytu ludzkiego/ 91
Hans-Georg Gadamer - prawda i metoda / 94
Paul Ricoeur - hermeneutyka refleksyjna/ 98
Jüirgen Habermas - hermeneutyka i teoria krytyczna / 104
Karl-Otto Apel - hermeneutyka transcendentalna/ 107
Gianni Vattimo -hermeneutyka łagodnego nihilizmu / 120
Hermeneutyka i filozofia / 126
Filozofia hermeneutyczna / 127
Hermeneutyka filozoficzna / 132
Hermeneutyka i metafizyka/ 136
Hermeneutyka i poznanie / 146
Hermeneutyka i polityka / 166
Hermeneutyczna epoka rozumu / 178
Historyzm i hermeneutyka/ 185
Doświadczenie i hermeneutyka/ 196
Hermeneutyczna legitymizacja doświadczenia / 205
Hermeneutyka i dialog z rzeczywistością/ 223
Gadamer i teoria doświadczenia hermeneutycznego / 231
Uniwersalność hermeneutyki / 234
Hermeneutyczna teoria doświadczenia / 236
Hermeneutyka filozoficzna w religii i teologii / 251
Rozumienie i interpretacja w religii / 253
Doświadczenie hermeneutyczne i religia/ 257
Hermeneutyka i dialog religii / 268
Hermeneutyczne problemy religii /271
Zakończenie / 276
Wykaz literatury cytowanej / 282
Indeks nazwisk / 293
Zusamenfassung / 297
Marek Szulakiewicz
- Filozofia jako hermeneutyka
- Fundamentalizm i kultury
- Religia i czas
- Wolność w epoce poszukiwań
- Granice i ograniczenia. O doświadczeniu granic i ich przekraczaniu
- Czas i to, co ludzkie. Szkice z chronozofii i kultury
- Religie i religijność w świecie współczesnym
- O człowieku w czasach trudnych. Urywki filozoficzne
- Zapiski z przełomu wieków
- Poszukiwania metafizyczne
- Filozofia na co dzień. 365 dni z filozofią
- Naznaczeni tymczasowością. Wprowadzenie do teorii istnienia
- Zrozumieć świat współczesny
- Otwartość. Nadzieje i zagrożenia
- „Uczyń nas otwartymi”. Studia z filozofii otwartości
- Człowiek i jego sprawy. Eseje filozoficzne