Zapiski z przełomu wieków

„[…] Książka […]  powstawała długo, ponad dziesięć lat, bo i przełom wieku, jako wydarzenie kulturowe, jest zjawiskiem długotrwałym. Oczywiście czasem tak bywa, że książki powstają długo, gdyż od zasiania ziarna trwa długi proces kiełkowania i wreszcie tworzenia. Z tą tak nie było, powstawała ona długo z założenia, jako rezultat namysłu w czasie wielkiej przemiany, w którym doświadczaliśmy wstrząsu całej struktury aksjologicznej naszej kultury i jeszcze bardziej rozumieliśmy dynamizm bytu.

[…] Jak jednak rejestrować myśl? Jakich niebezpieczeństw należy unikać w tej rejestracji? Jak nie dopuścić do przekształcenia „zapisków w dziennik”?  Po pierwsze, w zapiskach myśli należy usunąć „chronologię myślenia”, aby „codzienny” czas nie stał się ani bohaterem, ani też uczestnikiem myślenia. Wszak myśli nie mają następstwa chronologicznego i należy usunąć z takich zapisków czas, aby nie nosiły one śladów datowanych i nie stwarzały nawet sugestii, że są one jakąś reakcją na doświadczenia życiowe autora w danej chwili. Chodzi wszak o myśl, a nie o czas, i o myślenie, a nie o okoliczności, autentyczność chwili bieżącej i stan duszy autora. Myśl nie jest śladem w czasie, tak jak jest nim zapis w dzienniku. […]

Myśl może być zapisana w dowolnym miejscu. Tutaj nie czas jest nośnikiem myśli, nie czas wyznacza jej pojawienie się. Takiego wyznacznika po prostu nie ma, czy też jest nim dziejące się życie. Komputer pozwala w takich zapiskach wymknąć się czasowi. Dlatego czytając je, nie szuka się w nich elementów swojej przeszłości ani też drogi myślenia. Każdy może odczytać je bez odniesienia do autora i czasu, w jakim zostały zapisane, i może też odczytać je w dowolnym miejscu. […]”. 

Przestroga

Przykazanie: wystrzegaj się ludzi, którzy sądzą, że znaleźli prawdę. Oni uczynią z ciebie takich samych jak oni: chcą tylko powtórzeń. Lgnij do ludzi, którzy szukają, błądzą – oni pomogą ci odnaleźć ciebie samego. A w ogóle uważaj, kiedy wszyscy zaczynają myśleć tak jak ty lub ty jak wszyscy: zawsze trzeba w tym wietrzyć jakiś podstęp.

O pośpiechu

Kultura nasza jest światem pośpiechu. Zapominamy jednak, że działając zbyt szybko, kumulujemy błędy i pomyłki, postępując powoli, na błędach i pomyłkach się uczymy. Dlatego trzeba stale przypominać słowa Wittgensteina: „Filozofowie między sobą powinni pozdrawiać się słowami: Nie śpiesz się”.

ZAPISKI / 43
Myśli nieuporządkowane / 45
Przetrwanie / 45
Lekarze i duchowni / 45
Przegrana Boga / 45
Mikrowita i Bułgakow / 45
Muzyka i granica / 45
Oburzenie / 48
Materia i duch / 48
Antropocentryzm / 49
Religia i niedokończenie / 51
Miłość kobiety / 51
Pożyteczni niszczyciele / 52
Być oszukanym / 52
Prawda i życie / 53
Podróże / 53
Myślenie, miłość i piękno / 53
Fundamentalizm i duchowość / 54
Pięćdziesiątka / 55
Dusza / 55
Zasady / 56
Być szczęśliwym / 56
Przestroga I / 56
Jeszcze nie / 57
Głupcy z przeszłości / 57
Lozanna / 58
Młyny Kościoła / 58
Początek i koniec / 59
Z mostu / 59
Społeczeństwo i sumienie / 59
Hegel / 60
Rozum i wyobraźnia / 60
Potrzeba Boga / 61
Groby filozofów / 62
Wsteczny postęp / 63
Grecy i zbawienie / 63
Zmieniać ludzi / 63
Religia i wolność / 64
Ewolucja / 66
Ustalać istnienie? / 67
Zabawa / 67
Gdzie budować? / 68
Wróg / 68
Być niespełnionym / 68
Vevey i Sienkiewicz / 69
Praca / 70
Indywiduum / 70
Reinkarnacja / 70
Duch i ciało / 71
Wiedza pewna / 71
Szekspir / 71
Wojna / 72
Wyprzedzenie przez ateistę / 73
Myślenie i świat / 74
Pomyłka / 74
Wolność i przymus / 75
Jedność i wielość / 75
Pojęcia i sensy / 76
Wiara i wiedza / 76
Skarbce i rabunki / 77
Dwa systemy / 77
Ucieczka od świata / 79
Trwanie / 79
Wartościowanie / 80
Wittgenstein i chrześcijaństwo / 80
Nauka i prawda / 81
Wiara / 81
Polityka / 82
Upływ lat / 83
Duchowość chrześcijańska / 83
Śmierć we śnie / 84
Cierpienie / 84
Filozofia i historia / 84
Detronizacja Boga / 85
Przyroda / 85
Świętość i mądrość / 86
Myśleć z przyszłości / 87
Śmietniki i kryzys / 87
Wino, wino / 88
Ocena / 88
Przestroga II / 90
Mówić o Bogu / 90
Złośliwy Luter / 90
Tajemnica świata / 91
Pouczanie / 91
Los człowieka / 92
Najbardziej niebezpieczne / 92
Najlepsi lekarze / 93
Zmiany / 93
Tolerancja / 94
Jak żyć? / 95
Misyjność Prawdy / 95
O udawaniu / 96
Zmiana wszystkiego / 96
Określić człowieka / 96
O pośpiechu / 97
Alpejskie ścieżki / 97
W dobrej wierze / 98
Liberalizm / 98
Chrześcijaństwo Południa / 99
Umysł / 99
Morderczy wiek / 100
Niekonsekwencja / 100
Obserwacja ludzi / 101
Wina i czas / 101
Kierunek myśli / 101
Rewolucja w religii / 102
O uzdrowieniu / 103
Szukać rzeczywistości / 103
Miejsca / 103
Do moralności / 104
Nasze wartości / 105
Porady / 105
Ateizm / 106
Pisarz i filozof / 106
Odejść od chrześcijaństwa / 106
Przysłowie o nas / 107
17 września / 107
Konflikty / 108
Różnorodność / 108
Pytanie Luri / 109
Mówić nie! / 109
Chodzi o nas / 109
Z przyszłości / 110
Samowola / 110
Prawo moralne / 111
Trzy stopnie zła / 111
Cierpienie i ofiarowanie / 112
Brzydota filozofa / 112
Ku teorii / 113
Symbole / 113
Dorośliśmy? / 113
Zasłonić zło / 114
Owady i grzech pierworodny / 114
Pokusy / 116
Odróżnienia / 116
Trudność z postmodernizmem / 117
Starzenie się / 117
Hofmannsthal i tajemnica / 118
Koncentracja na duszy / 118
Moralistyka / 119
Epoka liberalna / 119
Cudze marzenia / 119
Ostatni człowiek / 120
Agnostyk / 120
O zdziecinnieniu / 121
Rozwaga / 122
O co chodzi? / 122
Przyzwoitość / 123
Jedno pytanie / 123
Poezja / 123
Założenia / 124
Świadomość / 124
Grecy i Żydzi / 125
Światło i ciemność / 125
Płeć / 126
Uczestnictwo / 127
Chleba na jutro / 127
Dwa redukcjonizmy / 128
Dom / 128
Problemy / 129
Roszczenie do prawdy / 129
Dzieci i starcy / 129
Więcej poznać / 130
Zadanie religii / 130
Oczekiwanie / 130
Powrót problemu / 131
Ewolucjonizm / 132
Wyzwolenie / 132
Homo europaeus / 132
Niewierność relatywisty / 133
Zniknięcie wroga / 133
Zasady moralne / 134
Pijany Dionizos / 134
O ułatwieniu / 135
Pogrzeb ateisty / 135
Cioran / 135
Bultmann / 136
Śmierć i maski / 136
Spotkanie kultur / 137
Zło i wybór / 138
Naród / 138
Walka z religią / 138
Śmierć / 139
Poczucie humoru / 139
Muzyka i duch / 140
Od nowa / 140
Pytanie / 140
Miłośnicy historii / 141
Granice / 141
Uziemienie / 143
Najlepszy mąż / 143
Nowe myślenie / 144
Ruch i droga / 144
Modlitwa / 144
Zastępowanie / 145
Tylko dwie hipotezy / 146
Zła orientacja / 146
Dwa drzewa / 146
Klęska / 147
Cierpliwość / 148
Milczenie o Bogu / 148
Relatywizm i uniwersalizm / 148
Współczesne cuda / 149
Więcej życia / 149
Bluźnierstwo / 150
Życie i wiedza / 150
Wiek i szkoła / 151
Unieobecnianie / 151
Rzeczy niepotrzebne / 151
Rozum i wiara / 152
Mauriac / 153
Nazywanie / 153
Służba / 154
Usłyszane i odpowiedziane / 154
Parada równości / 154
Drogi / 155
Zło i teraz / 155
Odkrycie odmienności / 156
Po co? / 157
Tłumaczenie / 157
Pokonać zaniedbanie / 157
Jeszcze więcej / 158
Przesąd i poznanie / 158
Pluralizm / 159
Trzy pokusy / 159
Zgoda / 159
Różnorodność i życie / 160
Pycha / 160
Być Grekiem / 161
Międzyludzkie / 161
Heschel / 162
Na skróty / 162
Chrzest / 163
Ważności / 163
O nas? / 163
Historia / 163
Gwałt na wolności / 164
Fragmenty / 165
Człowiek i zwierzę / 165
Immanentyzm / 165
Cielesność / 166
Relacja / 166
Znalezisko / 167
Dwa kierunki / 167
Pokarm ducha / 167
Wykluczenie przez zło / 168
Religijność ludowa / 168
Siła / 169
Slogany / 169
Wątpliwości / 170
Wolność za wcześnie / 170
Wina / 170
Odwaga? / 170
Pary / 171
Życzenia / 172
Kolacja z Chińczykami / 172
Błąd i prawda / 172
Misja / 173
Wstyd / 173
Wspinaczka / 174
Anioł / 174
Życie ludzi / 174
Zło w imię dobra / 175
Chaos / 176
Demoralizacja / 176
Pasterz / 176
Idee liberalne / 177
Stary Kodeks / 177
Ureligijnienie / 178
Wychowanie / 178
Bez ograniczeń / 178
Niepowodzenia / 179
Hipotezy / 180
Być chrześcijaninem / 180
Zaniechanie / 180
Poznawać Wszechświat / 181
Naddatek religii / 181
Tłumacze / 182
Teologia / 182
Towarzyszyć / 183
Diagnozy i kuracje / 183
Być i mówić / 184
Otwartość religii / 184
Złodzieje czasu / 185
Nauka cierpienia / 185
Nadzieja / 186
Smutek i modlitwa / 187
Nastroje / 187
Upadek / 188
Sens życia / 188
Moralność / 189
Starość? / 189
Niepowtarzalność / 190
E-maile / 190
Cnota / 191
Przemiana / 191
Oczy / 192
Kometa / 192
O Bogu / 192
Kultura współczesna / 193
Religia / 193
Paradoks / 194
Który przyciąga / 194
Winny? / 195
Trudności z osobą / 195
Nirwana / 197
Trwać w pytaniu / 197
Okultyzm i religia / 198
Poznawanie i działanie / 198
Tolerancyjne idee / 199
Mobilność / 199
Dobro / 200
Samouwielbienie / 200
Wrażliwość na przeszłość / 201
Nad rzecz / 202
Antychryst / 202
Wolność / 203
Nakazy i zakazy / 204
Uczestniczyć / 204
Czas naprawy / 204
Podstawy humanizmu / 205
Szybkość przeszłości / 205
Sny / 206
Punkt widzenia / 206
Misyjność / 207
Śmierć i ewolucja / 207
Oddzielić zło / 208
Ojczyzna / 208
Idol / 209
Mania wielkości / 209
Ruch / 209
Chrystus / 209
Władza / 210
Spowalniacz Bóg / 210
Świat Innego / 211
Kobiety / 211
Wiara w cokolwiek / 211
Całość i część / 213
Duch prawdy / 213
Trzy drogi / 213
Zło i czas / 214
Czyn i los świata / 214
Kompresja / 215
Pływanie / 215
Osoba duchonośna / 215
Przywary / 216
Porzucenie / 216
Przemoc? / 217
Gra i życie / 217
Wydaj więcej / 218
Zagrożenie świętym Augustynem / 218
Aborcja / 219
Żyć teraz / 219
Upodmiotowić przedmiot / 220
Podobieństwa / 220
Odzyskanie Ja / 221
Ubóstwo / 221
Zapomnienie fundamentalisty / 222
Początek / 222
Wschód i Zachód / 222
Wierzenica / 223
Przegrana i komedie / 225
Ochrona i prawda / 225
Być z miłości / 225
Chrześcijaństwo / 226
Redukcjonizm / 227
Powoli / 227
Miłość / 227
Upadek w starość / 228
Życie pozagrobowe / 228
Nasz los / 228
Właściwy czas / 229
In vitro / 230
Cóż nam czynić? / 231
Bóg, który krzyczy / 231
Trwa wiecznie / 232
O teorii / 232
Rosyjska duchowość / 233
Bezwzględność / 233
Proces ogólnoświatowy / 234
Europa / 234
Zatrzymać czas / 234
Posłuszeństwo / 235
Chrystocentryzm / 235
Forma bytu / 236
Wolność i rozum / 236
Okoliczności / 237
Droga nadziei / 237
Religijne emocje / 238
Cel / 238
Mędrzec / 238
Jedenasta teza raz jeszcze / 239
Zło po cichu / 239
Podstawa nieśmiertelności / 240
O kupowaniu / 240
Sukces / 241
Postmodernizm / 241
Poza przygodność / 241
Kobiety i zasady / 242
Wierzysz w Boga? / 242
Przyzwyczajenia / 243
Naukowe oduczanie / 244
Wola i umysł / 244
Zaniedbanie / 244
Szukać Boga / 245
Przeciwności życia / 245
Duch / 246
Nowe i lepsze / 246
Przyjemność i trud / 247
Zapomnienie o śmierci / 247
Znaki dorosłości / 248
Święto Narodowe Francji / 248
Przez zło / 249
Być Bogiem / 249
Naczynie / 250
Chwalcy przeszłości / 250
Bliżej i dalej / 251
Psychoanaliza i grzech / 251
Życie i śmierć / 252
Materia / 252
Rozmnażanie / 253
Powrót religii / 253
Rozpacz / 254
Granice rozumu / 254
Dziecięcy katechizm / 255
Nieśmiertelność / 255
Uczenie na opak / 256
Stabilność / 256
Zbawienie / 257
Przyjemność książki / 257
Uprzywilejowanie człowieka / 258
Filozofia / 258
Czemu osądzasz swego brata? / 259
Genewa / 259
Antropologia przemocy / 260
Jaspers / 261
Prawda / 262
Inny kierunek / 262
Mój Bóg / 262
Geny / 263
Francuski sceptycyzm / 263
Lekarz / 264
Śmierć wielkich / 264
Obrazy / 265
Kognitywizm / 266
Pokonani / 267
Demokracja / 267
Poezja i miłość / 267
Zło / 268
Bóg umarł / 268
Zmartwienia / 269
Muzeum / 269
Marcel / 270
Duchowość / 271
Obowiązek chrześcijanina / 272
Personalizacja śmierci / 272
Ludzie Kościoła / 273
Kultura ukrycia / 273
Po drodze / 274
Szpital / 274
Św. Tomasz / 275
Lenistwo i praca / 276
Zachód na Wschodzie / 276
Patrząc na pomnik Rousseau w Genewie / 277
Wybory / 278
Samotność / 278
Nic nowego / 279
Podziały / 279
Widok z góry / 280
Tygrys w klatce / 280
Więcej i lepiej / 281
Poszukiwaczom metody / 281
Patrzę i nie widzę, słucham i nie słyszę / 282
Ziemia i niebo / 282
Prywatne i publiczne / 283
Doświadczenie z ludźmi / 284
Status ontyczny / 284
Postawa chrześcijanina / 285
Rzeczy / 285
Godność / 286
Postęp / 286
Spiski / 287
W nieludzkich warunkach / 287
Buddysta i chrześcijanin / 288
Kolory / 288
Współczesna filozofia / 289
Zawody sportowe / 289
Szukanie człowieka / 290
Miłosierdzie / 291
Współczucie / 292
Kryzys i religie / 292
Punkt oparcia / 293
Ludzie techniki / 293
Kierunki etyki / 294
Spraw, pomóż, ocal / 294
Rilke i śmierć / 295
Sens i przetrwanie / 296
Kalendarz w styczniu / 297
To samo / 297
W sobie i przez siebie / 297
Kultura / 298
Czyn / 299
Być niezauważonym / 299
Szukać prawdy o człowieku / 300
Duch czasu / 300
Religia i Chrystus / 301
Prosto i szybko / 302
Złe czy podejrzane? / 303
Postępowy uniwersytet / 304
Zło do zła / 305
Niespodzianki / 306
Kremacja ciała / 306
Porzucić świat / 307
Zagrożenie i nadzieja / 307
Kuchnia / 309
Tragedie / 309
Wiadomości / 310
Rozwody / 310
Zgodność / 311
Wartościować siebie / 312

Zapiski w porządku alfabetycznym / 313

Karina Obara

Marcin Lutomierski

Marek Szulakiewicz