Wolność w epoce poszukiwań

Zebrane w tym tomie teksty zostały przedstawione na IV Interdyscyplinarnej Konferencji Problemy współczesnej kultury. Konferencje te, organizowane od kilku lat przez Instytut Politologii i Instytut Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, mają za zadanie analizę najważniejszych problemów współczesnej kultury. W czwartej edycji tej konferencji obszarem zainteresowań stała się właśnie wolność. Wybór tematu - "KULTURA WSPÓŁCZESNA W POSZUKIWANIU WOLNOŚCI. Filozofia, polityka i religia w trosce o wolność" - związany był nie tylko z problemami, jakie stawia kultura wobec wolności, lecz również z pewną jej mistyfikacją. Coraz częściej bowiem dla człowieka kultury współczesnej złudzenie absolutnej niezależności ("móc czynić co chcę") staje się zasadą i sensem życia. Prowadzi to do pozornej walki o wolność, w której sądzi się już tylko, że człowiek może być wolny tylko poza relacjami, związkami itp. Z drugiej strony, zwolennicy ograniczeń i przymusów - obserwując taką wolność zamkniętą tylko do możności chcenia, możności dowolnego czynu, i widząc w tym bezsens samowoli - znajdują łatwy argument na rzecz tego, że wolność niszczy pewność, zaufanie, bezpieczeństwo, prowadzi do chaosu i pozostawia człowieka samemu sobie. Chcą oni odzwyczaić człowieka od takiej wolności, uniemożliwić tym samym samowolę i samowładztwo, widząc w tym przeszkodę i zagrożenie dla człowieka, kultury i świata. Jednak te dyskusje i spory wyrastają wokół mistyfikacji wolności, wyrażającej się w jej rozważaniu poza relacjami, związkami i pojmowaniem na wskroś indywidualistycznie. Jednym z zadań tej konferencji było przywrócenie właściwego obszaru dyskusji o wolności: pole to wyznacza świat relacji. Gdyż wolność zawiera w sobie zawsze jakąś relację.

Marek Szulakiewicz: Wstęp/Einieitung.
Wolność i filozofia: Marek Szulakiewicz: Wprowadzenie/Vorwort;
Tadeusz Gadacz: Granice wolności;
Andrzej Radomski: Kultura symboliczna a techniczno-użytkowa. O paradoksach związanych z wolnością we współczesnej kulturze Zachodu;
Lesław Hostyński: Granice wolności w świecie konsumpcji;
Piotr Skudrzyk: Wolność - wartość nie najwyższa;
ks. Mirosław Mróz: Wolność ukształtowana przez prawdę o relacji miłości. Glosa w sprawie poszukiwania podstaw wolności moralnej;
Ireneusz Ziemiński: Wolność a śmierć - zarys problemu;
Józef Dębowski: Wolność nauki a zasada bezzałożeniowości. Między "epistemologicznym anarchizmem" a "epistemologicznym restrykcjonizmem";
Daniel Sobota: Wolność i przestrzeń - o znajdowaniu się;
Krzysztof Wieczorek: Kartezjańskie i niekartezjańskie źródła idei wolności. Na marginesie La liberie cartesienne J.-P. Sartre'a;
ks. Bogdan Lisiak SJ: Wolność w filozofii A. N. Whiteheada i P. Teilharda de Chardina;
ks. Rafał Misiak: Wolność woli w ujęciu św. Augustyna i Schopenhauera;
Honorata Jakuszko: Idea wolności w filozofii Leonarda Nelsona;
Tomasz Wojtaś: Duchowość jako warunek wolności: na marginesie twórczości Simone Weil;
Agnieszka Wałęga: Wolność i wychowanie w myśli Jana Jakuba Rousseau;
Wiesław Trzeciakowski: Dzieło sztuki jako wyraz wolności twórcy;
Marcin Lisiecki: Zniewolenie i samotność, czyli koszmar człowieczeństwa. Na podstawie Salo, czyli 120 dni Sodomy Piera Paolo Pasoliniego.

Marian Grabowski: "Wolność Adama" a "wolność w hipermarkecie";
Jerzy Kochanowicz: Uwagi na temat koncepcji wolności w chrześcijaństwie;
ks. Antoni Siemianowski: Co Jan Paweł II wnosi do współczesnego myślenia o wolności;
Elżbieta Kotkowska: Wolność, posłuszeństwo, odpowiedzialność wobec radykalnej deinstytucjonalizacji pierwiastka religijnego;
Teresa Stanek: Biblijna koncepcja prawa Jahwe -jaki model ludzkiej wolności?;
ks. Henryk Nadrowski: Wolność twórcza a poszukiwanie sensu i godności;
ks. Józef Dębiński: Zniewolony Kościół rzymskokatolicki w Chińskiej Republice Ludowej.

Wolność i świat polityki: Marek Szulakiewicz: Wprowadzenie/Vorwort;
ks. Zbigniew Teinert: Wolność polityczna, wolność religijna. Dwie dyskusje: Spaemann - Habermas, Habermas - Ratzinger;
Magdalena Żardecka-Nowak: Moralny wymiar obywatelstwa w państwie liberalnym - I. Berlin, Ch. Taylor, S. Macedo;
Małgorzata Myśliwiec: Wolność wyboru i prawo samostanowienia a interes państwa wielonarodowego;
Dawid Bunikowski: Wolność a ingerencja prawa w sferę moralności;
Lidia Nowakowska: Wolność we współczesnym liberalizmie - przypadek austriacki;
Wiesław Wacławczyk: Wolność słowa w myśli Barucha Spinozy. Uwarunkowania historyczne i aktualność koncepcji;
Tomasz Słupik: Alexis de Tocqueville a nowoczesne rozumienie wolności u Hannah Arendt;
Tomasz Nowakowski: Kształtowanie się pojęcia wolności w Polsce średniowiecznej (do końca XIV w.); Noty o autorach

Marek Szulakiewicz

Zbigniew Karpus